Lingua brètuni
Lu brètuni (ntô brètuni: "brezhoneg" e ntô francisi: "breton") è na lingua indoeuropea dû gruppu dî lingui cèltichi.
Stùria
[cancia | cancia lu còdici]Comu assai lingui riggiunali ntâ Francia, lu brètuni è quasi scumparsu a vantaggiu dû francisi, suprattuttu dâ fini dû sèculu XIX. Ma lu brètuni s'"arrisvigghiàu" doppu la Secunna Guerra Munniali cu na prugrissiuni mpurtanti ntê 1970ini e li difensuri dû gaddu accuminzaru a fàrisi sintiri ntê 1990ini. Attuarmenti cci sunnu circa 300.000 pirsuni ca pàrranu la lingua brètuni.
La lingua brètuni
[cancia | cancia lu còdici]La lingua brètuni si scrivi cu l'alfabbetu latinu, ma nun c'havi p'asempiu la littra c. Nveci, c'havi littri accintati: ñ, ù, é, ê e à e li gruppi di littri ch e c'h.
Tabbilla linguìstica
[cancia | cancia lu còdici]Chista tabbilla ni pirmetti di vìdiri li apparintati linguìstici ntra lu brètuni e lu curnicanu, lu gaddu lu gallisa e lu francisi.
| curnicanu | brètuni | gallisa | gaddu | francisi |
|---|---|---|---|---|
| gwenenenn | gwenanenn | gwenynen | avètt | abeille |
| kador | kado(e)r | cadair | chaérr | chaise |
| keus | keuz, fo(u)rmaj | caws | fórmaij | fromage |
| yn mes | er-maez | i maes, allan | desort | dehors |
| koedha | kouezhañ, kouezho | cwympo,adfeilio | cheir | tomber |
| gaver | gavr | gafr | biq | chèvre |
| chy | ti | ty, annedd | ostèu | maison |
| gweus | gweuz | Gwefus | lip | lèvre |
| ganow | genoù, beg | genau | góll | bouche (gueule) |
| niver | niver | nifer | limerot | numéro |
| perenn | perenn | gellygen | peirr | poire |
| skol | skol | ysgol | escoll | école |
| gwiwer | kazh-koad, gwiñver | gwiwer | chat-de-boéz | écureuil |
| sterenn | ster(ed)enn | seren | esteill | étoile |
| megy | butunat, fumiñ | mygu | betunae | fumer |
| hedhyw | hiziv, hiriv, hidi, hudu | heddiw | anoet | aujourd'hui |
| whybana | c'hwibanañ, c’hwitellat, sutal… | chwibanu | sublae | siffler |
Arcuni palori brètuni
[cancia | cancia lu còdici]| Palora | Traduzzioni | Prununcia standard |
|---|---|---|
| tirra | douar | 'duar |
| celu | oabl | wabr |
| acqua | dour | du:r |
| focu | tan | tã:n |
| omu | den | de:n |
| fìmmina | maouez | mowəs |
| manciari | debriñ | 'dibi |
| bìviri | evañ | 'e:və |
| granni | bras | bra:s |
| nicu | bihan | 'bijən |
| notti | noz | no:s |
| jornu | deiz | de: |
Li lingui ntâ Britagna
[cancia | cancia lu còdici]Sturicamenti, la Britagna havi dui àrî linguìstichi:
- La Britagna nferiuri (Basse-Bretagne o Breizh Izel) a punenti (dipartimenti dû Finistère, dû Morbihan e parti dî Côtes-d'Armor) unni si parra la lingua di orìggini brètuni (apparintata ô gaddisi e ô curnicanu) nota cû tèrmini brètuni.
- La Britagna superiuri (Haute-Bretagne o Breizh Uhel) a livanti (dipartimenti di l'Ille-et-Vilaine e dâ Lòira-Atlàntica) unni si pàrranu dialetti neolatini (lingui d'oïl) noti cû tèrmini di gaddu.
Curiusitati
[cancia | cancia lu còdici]Ntô 2004 lu fumettu "Àstirix lu Gàddicu" fu traducitu ntô brètuni e gaddu.
Culligamentu nternu
[cancia | cancia lu còdici]
Culligamenti esterni
[cancia | cancia lu còdici]- Dizziunariu brètuni-francisi e francisi-brètuni n lìnia
- Stùria dâ lingua brètuni
- Situ suprâ lingua brètuni
- Lista di 153 òpiri pi mparari lu brètuni (Ministeru dâ Curtura)
- Lizzioni di brètuni n lìnia
Rifirimenti: Bretone in italiano e Breton en français