Zasada odpowiedniości

Zasada odpowiedniości (zasada korespondencji) – zasada dotycząca relacji pomiędzy dwiema teoriami fizycznymi, z których jedna jest uogólnieniem bądź rozszerzeniem drugiej, wcześniejszej (klasycznej) teorii. Termin zasada korespondencji jest używany w co najmniej dwóch znaczeniach:

• Nowa teoria musi wyjaśniać wszystkie obserwacje wyjaśniane przez starą,
• W pewnych warunkach równania teorii nowszej i ogólniejszej stają się identyczne z równaniami teorii starszej i szczególnej.

Zasada odpowiedniości dotyczy m.in. zależności pomiędzy następującymi teoriami:

• szczególna teoria względności → mechanika klasyczna,
• ogólna teoria względności → newtonowska teoria grawitacji,
• mechanika kwantowa oraz wczesna teoria kwantowa → mechanika klasyczna,
• elektrodynamika kwantowa → elektrodynamika klasyczna,
• kinetyczna teoria gazów → termodynamika klasyczna,
• optyka falowa → optyka geometryczna.

Przykłady par teorii, które nie spełniają zasady korespondencji w ścisłym sensie, choć spełniają tę w szerszym sensie:

• teoria geocentryczna Ptolemeusza – heliocentryzm Kopernika,
• model Kopernika – model Keplera spełniający prawa Keplera,
• teoria flogistonu – współczesna teoria spalania,
• korpuskularna teoria światła Newtona – falowa teoria światła Younga i Fresnela,
• teoria cieplika – kinetyczna teoria gazów,
• teoria eteru Lorentza – szczególna teoria względności Einsteina.

Zasadę korespondencji spełniają też niektóre teorie, które zostały odrzucone lub które nie zostały sprawdzone:

• zmodyfikowana dynamika newtonowska → newtonowska teoria grawitacji,
• teoria Borna-Infelda → elektrodynamika klasyczna,
• grawitacja kwantowa → ogólna teoria względności,
• teorie wielkiej unifikacji → model standardowy.

Bibliografia

• Michał Heller, Tadeusz Pabjan: Elementy filozofii przyrody. Kraków: Copernicus Center Press, 2014. ISBN 978-83-7886-065-5.

Linki zewnętrzne

Artykuły na Stanford Encyclopedia of Philosophy (ang.) [dostęp 2018-01-28]:

• AlisaA. Bokulich AlisaA., Bohr's Correspondence Principle, 14 września 2010 . (Zasada korespondencji Bohra)
• RobertR. Batterman RobertR., Intertheory Relations in Physics, 18 lipca 2016 . (Zależności między teoriami w fizyce)