Wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa
Logo Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych | |
Obecny wysoki przedstawiciel | |
Kaja Kallas | |
Stanowisko | |
Organizacja | |
---|---|
Data utworzenia |
1999 |
Pierwszy wysoki przedstawiciel | |
Długość kadencji |
5 lat |
Obecny wysoki przedstawiciel | |
Obecny od |
1 grudnia 2024 |
Siedziba | |
Strona internetowa |
Wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa – organ Unii Europejskiej odpowiedzialny za prowadzenie wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa oraz wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony. Wysoki przedstawiciel jest powoływany na pięcioletnią kadencję. Pierwszą przedstawicielką była Brytyjka Catherine Ashton. Od 1 grudnia 2024 r. funkcję sprawuje Estonka Kaja Kallas.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Geneza tego organu sięga poprzedzającej szczyt Unii w 1997 konferencji międzyrządowej, która odbywała się rok wcześniej i była poświęcona reformie WPZiB. Wówczas państwa członkowskie UE postanowiły podnieść rolę Sekretariatu Rady Unii Europejskiej, a jednocześnie zapewnić większą skuteczność polityki zagranicznej UE. Sprawiło to, że traktat amsterdamski ustanowił urząd wysokiego przedstawiciela do spraw wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Stanowisko to zostało wówczas połączone z funkcją sekretarza generalnego Rady Unii Europejskiej. Pierwszą osobą wybraną na to stanowisko był Javier Solana, który nieformalnie rozdzielił stanowisko wysokiego przedstawiciela i sekretarza generalnego, przekazując kompetencje tego drugiego swojemu zastępcy.
Traktat lizboński dokonał reformy tego stanowiska, między innymi zmieniając jego nazwę na „wysoki przedstawiciel Unii do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa”. Obecnie zadaniem tego organu jest dowodzenie unijną dyplomacją. Jest wybierany przez Radę Europejską, z upoważnienia której działa, kwalifikowaną większością głosów, za zgodą przewodniczącego Komisji. Jego wybór musi zostać zatwierdzony przez Parlament Europejski[1]. Jego kadencja może zostać zakończona w ten sam sposób[2]. Zgodnie z art. 5 protokołu dołączonego do TUE[3], kadencja wysokiego przedstawiciela jest połączona z kadencją Komisji Europejskiej, w efekcie trwa 5 lat. W wykonywaniu jego obowiązków wspiera go Europejska Służba Działań Zewnętrznych, która współpracuje ze służbami dyplomatycznymi państw członkowskich. Składa się ona z urzędników właściwych służb Sekretariatu Generalnego Rady i Komisji oraz osób wyznaczonych przez krajowe służby dyplomatyczne[4].
Kompetencje
[edytuj | edytuj kod]- Jest reprezentantem Unii w zakresie polityki zagranicznej i bezpieczeństwa. Wyraża jej stanowisko w organizacjach międzynarodowych i na konferencjach międzynarodowych[5]
- Prowadzi WPZiB oraz WPBiO. Poprzez swoje propozycje, przyczynia się do opracowania tych polityk i realizuje je[6]
- Prowadzi dialog polityczny ze stronami trzecimi[5]
- Czuwa nad spójnością działań zewnętrznych Unii[7]
- Uczestniczy w pracach Rady Europejskiej[8]
- Zapewnia wykonanie decyzji przyjętych przez Radę Europejską i Radę Unii Europejskiej[9]
- Jest przewodniczącym Rady Spraw Zagranicznych[10] oraz jednym z wiceprzewodniczących Komisji[7]
- Odpowiada w ramach Komisji za jej obowiązki w dziedzinie stosunków zewnętrznych i koordynację innych aspektów działań zewnętrznych Unii[7]
- Może przedkładać Radzie swoje wnioski[11] oraz zalecenia w sprawach wydania upoważnienia do podjęcia negocjacji odnośnie do umowy międzynarodowej[12]. Może do niej również zwracać się z wszelkimi pytaniami dotyczącymi WPZiB[13].
- Musi się regularnie konsultować z Parlamentem Europejskim w zakresie głównych spraw związanych z WPZiB oraz WPBiO. Musi również informować go o rozwoju tych polityk. Do jego obowiązków należy należyte uwzględnienie poglądów parlamentu[14].
- W przypadku przeprowadzania misji utrzymania pokoju, zapobiegania konfliktom i wzmacniania międzynarodowego bezpieczeństwa, czuwa nad koordynacją cywilnych i wojskowych ich aspektów[15]
- W przypadkach wymagających szybkiej decyzji może w ciągu 48 godzin zwołać, z inicjatywy własnej albo na wniosek państwa członkowskiego, nadzwyczajne posiedzenie Rady. W razie bardzo pilnej potrzeby może to nastąpić szybciej[16].
- Poszukuje rozwiązania w sytuacji, gdy jeden z członków Rady oświadczy, że ze względów polityki krajowej zamierza sprzeciwić się podjęciu decyzji podejmowanej większością kwalifikowaną[17].
- Wraz z Radą czuwa nad poszanowaniem zasad lojalności i solidarności działań państw członkowskich UE w dziedzinie stosunków zewnętrznych[18]. Zapewnia z nią jednolitość, spójność i skuteczność działań Unii[19].
Lista wysokich przedstawicieli
[edytuj | edytuj kod]Lp. | Zdjęcie | Osoba | Kraj | Okres urzędowania | Uwagi | |
---|---|---|---|---|---|---|
1. | Jürgen Trumpf | Niemcy | 1 maja 1999 | 18 października 1999 | także sekretarz generalny Rady UE | |
2. | Javier Solana | Hiszpania | 18 października 1999 | 1 grudnia 2009 | ||
3. | Catherine Ashton | Wielka Brytania | 1 grudnia 2009 | 1 listopada 2014 | na zasadach traktatu lizbońskiego | |
4. | Federica Mogherini | Włochy | 1 listopada 2014 | 1 grudnia 2019 | ||
5. | Josep Borrell | Hiszpania | 1 grudnia 2019 | 1 grudnia 2024 | ||
6. | Kaja Kallas | Estonia | 1 grudnia 2024 |
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Traktat lizboński, wersja skonsolidowana, art. 17, ust. 7.
- ↑ Traktat lizboński, wersja skonsolidowana, art. 18, ust. 1.
- ↑ Protokół do TUE, art. 5.
- ↑ Traktat lizboński, wersja skonsolidowana, art. 27, ust. 3.
- ↑ a b Traktat lizboński, wersja skonsolidowana, art. 27, ust. 2.
- ↑ Traktat lizboński, wersja skonsolidowana, art. 18, ust. 2.
- ↑ a b c Traktat lizboński, wersja skonsolidowana, art. 18, ust. 4.
- ↑ Traktat lizboński, wersja skonsolidowana, art. 15, ust. 2.
- ↑ Traktat lizboński, wersja skonsolidowana, art. 27, ust. 1.
- ↑ Traktat lizboński, wersja skonsolidowana, art. 18, ust. 3.
- ↑ Traktat lizboński, wersja skonsolidowana, art. 22, ust. 2.
- ↑ Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, art. 218, ust. 3.
- ↑ Traktat lizboński, wersja skonsolidowana, art. 30, ust. 1.
- ↑ Traktat lizboński, wersja skonsolidowana, art. 36.
- ↑ Traktat lizboński, wersja skonsolidowana, art. 43, ust. 2.
- ↑ Traktat lizboński, wersja skonsolidowana, art. 30, ust. 2.
- ↑ Traktat lizboński, wersja skonsolidowana, art. 31, ust. 2.
- ↑ Traktat lizboński, wersja skonsolidowana, art. 24, ust. 3.
- ↑ Traktat lizboński, wersja skonsolidowana, art. 26, ust. 3.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Common Foreign and Security Policy (CFSP) Statements. Portal Europa.eu. [dostęp 2011-02-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (21 maja 2011)]. (ang.).
- Justyna Skrzeczyńska: Wysoki Przedstawiciel Unii do Spraw Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa. Portal UniaEuropejska.org, 2010-12-17. [dostęp 2011-08-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-19)].
- Tomasz Betka: WPZiB i EPBiO od Maastricht do Lizbony. UniaEuropejska.org, 2011-03-27. [dostęp 2011-08-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-23)].
- Mateusz Fiszer: Instytucje WPZiB. Wyższa Szkoła Europejska im. ks. Józefa Tishnera. [dostęp 2011-02-15].