Prusy Książęce: Różnice pomiędzy wersjami

Księstwo Pruskie
*Herzogtum Preußen*
	1525–1701
Herb	Flaga
Ustrój polityczny	monarchia
Stolica	Królewiec
Data powstania	1525
Data likwidacji	18 stycznia 1701
Władca	Albrecht von Hohenzollern
Populacja (1626); • liczba ludności	; 360 000
Język urzędowy	niemiecki
Religia dominująca	luteranizm
	Położenie na mapie świata Księstwo Pruskie
	55°44′00″N 20°29′00″E/55,733333 20,483333
	Multimedia w Wikimedia Commons

Przeglądaj historię interaktywnie

(Pokaż wszystkie zmiany oczekujące na przejrzenie)

[wersja przejrzana]

[wersja oczekująca na przejrzenie]

← poprzednia edycja

Usunięta treść Dodana treść

WizualnieWikikod

Jednokolumnowy

Aktualna wersja na dzień 14:15, 15 gru 2024

Prusy Książęce, oficjalnie Księstwo w Prusach, potocznie Księstwo Pruskie^[2] (niem. Herzogtum Preußen) – państwo utworzone po sekularyzacji państwa zakonu krzyżackiego w Prusach, na podstawie traktatu krakowskiego z 1525 r., zawartego między Zygmuntem I Starym a jego siostrzeńcem Albrechtem Hohenzollernem. Do roku 1657 pozostawały lennem Królestwa Polskiego.

Historia

Karta herbarza J. Siebmachera z herbem księcia Prus (pierwszy z lewej w dolnym rzędzie), 1605

Albrecht Hohenzollern był ostatnim z rezydujących w Prusach wielkich mistrzów krzyżackich. Po przejściu na luteranizm i złożeniu hołdu królowi Polski, stał się pierwszym świeckim księciem Prus.

Stolicą państwa był Królewiec, a przyjęty przez księcia podział administracyjny obejmował trzy duże okręgi: królewiecki, natangijski i oberlandzki.

Państwo powstało jako wasalne wobec Królestwa Polskiego.

Od 1618 r. w unii personalnej z Elektoratem Brandenburgii, za zgodą Zygmunta III Wazy (zobacz: Brandenburgia-Prusy).

W związku z niejednoznaczną polityką jaką prowadził Jerzy Wilhelm Hohenzollern w 1635 r. namiestnictwo królewskie nad Prusami Książęcymi zostało przejęte przez Polskę w osobie Jerzego Ossolińskiego. Rozejm w Sztumskiej Wsi przywrócił jednak władzę Hohenzollernom.

Prusy Książece i inne krainy historyczne Polski na tle współczesnych granic administracyjnych

Potop szwedzki uczynił z Prus Książęcych lenno szwedzkie w 1656 roku, na podstawie traktatu w Królewcu.

W 1657 roku, za panowania Jana II Kazimierza, na podstawie traktatów w Welawie i Bydgoszczy, Prusy uzyskały niezależność od Rzeczypospolitej. W zamian Brandenburgia porzuciła sojusz ze Szwecją w czasie potopu szwedzkiego.

Jan III Sobieski planował odzyskać Prusy w sojuszu ze Szwecją na podstawie traktatu w Jaworowie.

W 1701 r. wraz z Brandenburgią utworzyły Królestwo Prus. Prowincja ta, po 1772 roku utworzyła wraz z Warmią, ale bez Kwidzyna, prowincję Prusy Wschodnie.

Książęta Prus

Osobny artykuł: Władcy Prus.

Zobacz też

Przypisy

↑ https://rcin.org.pl/Content/33475/WA51_44782_r1995-nr29_Zeszyty-IGiPZ.pdf
↑ Marian Biskup, Gerard Labuda: Dzieje zakonu krzyżackiego w Prusach, Wydawnictwo Morskie Gdańsk 1986, s. 493.

Bibliografia

Sebastian Haffner: Prusy bez legendy: Zarys dziejów. Warszawa: Oficyna Historii XIX i XX wieku, 1996. ISBN 83-905989-3-0.
Janusz Małłek, Dwie części Prus: studia z dziejów Prus Książęcych i Prus Królewskich w XVI i XVII wieku, Olsztyn 1987.
Janusz Małłek, Prusy Książęce a Prusy Królewskie w latach 1525–1548, Warszawa 1976.

[1] ttps://rcin.org.pl/Content/33475/WA51_44782_r1995-nr29_Zeszyty-IGiPZ.pdf

[2] Marian Biskup, Gerard Labuda: Dzieje zakonu krzyżackiego w Prusach, Wydawnictwo Morskie Gdańsk 1986, s. 493.

[1]

[2]

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
 {{Państwo infobox
- |nazwa_oryginalna       = Herzogtum Preußen
+ |nazwa                  = Księstwo Pruskie
- |nazwa_polska           = Księstwo Pruskie
+ |nazwa oryginalna       = {{K|de|Herzogtum Preußen}}
- |p1                     = Prusy Zakonne
+ |dopełniacz nazwy       = Prus
- |p1_flaga               = Den tyske ordens skjold.svg
+ |lata istnienia         = 1525–1701
- |lata_istnienia         = 1525–1701
+ |herb                   = POL Prusy książęce COA.svg
- |n1                     = Królestwo Prus
+ |godło                  =
- |n1_flaga               = Flag of Prussia (1892-1918).svg
+ |flaga                  = Flag of Ducal Prussia.svg
- |flaga_obraz            = Flag of Ducal Prussia.svg
- |herb_obraz             = POL Prusy książęce COA.svg
- |nazwa_dopełniacz       = Prus
  |dewiza                 =
- |dewiza_język           =
+ |hymn                   =
- |dewiza_polski          =
+ |hymn audio             =
+ |ustrój polityczny      = [[monarchia]]
- |lokalizacja_obraz      = Rzeczpospolita Royal Ducal.png
  |konstytucja            =
- |państwo                =
+ |stolica                = [[Królewiec]]
+ |data powstania         = 1525
- |język_urzędowy         = [[Język niemiecki|niemiecki]]
+ |data likwidacji        = 18 stycznia 1701
- |język_używany          = [[Język niemiecki|niemiecki]], [[Język polski|polski]]
- |stolica                = [[Kaliningrad|Królewiec]]
+ |władca                 = [[Albrecht von Hohenzollern]]
- |ustrój_polityczny      =
+ |prezydent              =
- |typ_państwa            = [[monarchia]]
+ |premier                =
- |głowa_państwa          = [[Fryderyk I Pruski|Fryderyk I Hohenzollern]]
- |głowa_państwa_opis     = [[Władcy Prus|książę]]
- |status_terytorium      = [[Lenno]]
- |zależne_od             = [[Korona Królestwa Polskiego|Królestwa Polskiego]] (1525 − 1657)
- |głowa_terytorium       =
- |głowa_terytorium_opis  =
- |w_imieniu_tekst        =
- |w_imieniu_urząd        =
- |w_imieniu              =
- |szef_rządu             =
- |szef_rządu_opis        =
- |w_imieniu_tekst2       =
- |w_imieniu_urząd2       =
- |w_imieniu2             =
  |powierzchnia           =
- |powierzchnia_wód       =
+ |wysokość               =
- |powierzchnia_miejsce   =
+ |rok                    = 1626
+ |liczba ludności        = 360 000<ref>https://rcin.org.pl/Content/33475/WA51_44782_r1995-nr29_Zeszyty-IGiPZ.pdf</ref>
- |ludność                =
- |gęstość                =
+ |gęstość zaludnienia    =
- |ludność_rok            =
+ |ISO 3166               =
+ |waluta                 =
+ |numer kierunkowy       =
+ |domena                 =
+ |kod samochodowy        =
+ |kod samolotowy         =
+ |strefa czasowa         =
  |narodowości            =
- |ludność_miejsce        =
+ |język urzędowy         = [[Język niemiecki|niemiecki]]
+ |religia dominująca     = [[luteranizm]]
- |utworzenie_sposób      = [[Hołd pruski 1525|Hołd pruski]]
+ |terytoria zależne      =
- |od_kogo                = od [[Państwo zakonu krzyżackiego|Prus Zakonnych]]
+ |terytoria autonomiczne =
- |utworzenie_data        = 1525
+ |pkb rok                =
- |likwidacja_sposób      = utworzenie [[Królestwo Prus|Królestwa Prus]]
- |przez_kogo             =
+ |pkb                    =
- |likwidacja_data        = 18 stycznia 1701
+ |pkb na osobę           =
- |religia_dominująca     = [[luteranizm]]
+ |pkb psn rok            =
- |waluta_nazwa           =
+ |pkb psn                =
- |waluta_symbol          =
+ |pkb psn na osobę       =
- |UTC                    =
+ |mapa                   = Prusy podzial.svg
- |hymn                   =
+ |alt mapy               =
- |hymn_nazwa_polska      =
+ |opis mapy              =
- |kod_ISO                =
+ |kod mapy               =
- |domena                 =
+ |współrzędne            =
- |kod_samochodowy        =
+ |opis miejsca           =
- |numer_kierunkowy       =
+ |commons                = Category:Duchy of Prussia
- |terytoria_zależne      =
+ |wikinews               =
+ |wikicytaty             =
- |terytoria_autonomiczne =
- |mapa_obraz             = Prusy podzial.svg
+ |wikisłownik            =
- |uwagi                  =
 }}
-'''Prusy Książęce''', oficjalnie '''Księstwo w Prusach''', potocznie '''Księstwo Pruskie'''<ref>Marian Biskup, Gerard Labuda ''Dzieje zakonu krzyżackiego w Prusach'', Wydawnictwo Morskie Gdańsk 1986, s. 493</ref> – państwo utworzone po [[sekularyzacja|sekularyzacji]] [[Państwo zakonu krzyżackiego|państwa zakonu krzyżackiego w Prusach]], na podstawie [[Hołd pruski 1525|traktatu krakowskiego 1525]], zawartego między [[Zygmunt I Stary|Zygmuntem I Starym]] a jego siostrzeńcem [[Albrecht Hohenzollern (1490–1568)|Albrechtem Hohenzollernem]]. Do roku 1657 pozostawały [[lenno|lennem]] [[Korona Królestwa Polskiego|Królestwa Polskiego]].
+'''Prusy Książęce''', oficjalnie '''Księstwo w Prusach''', potocznie '''Księstwo Pruskie'''<ref>Marian Biskup, Gerard Labuda: ''Dzieje zakonu krzyżackiego w Prusach'', Wydawnictwo Morskie Gdańsk 1986, s. 493.</ref> ({{niem.|Herzogtum Preußen}}) – państwo utworzone po [[sekularyzacja|sekularyzacji]] [[Państwo zakonu krzyżackiego|państwa zakonu krzyżackiego w Prusach]], na podstawie [[Hołd pruski 1525|traktatu krakowskiego z 1525 r.]], zawartego między [[Zygmunt I Stary|Zygmuntem I Starym]] a jego siostrzeńcem [[Albrecht Hohenzollern (1490–1568)|Albrechtem Hohenzollernem]]. Do roku 1657 pozostawały [[lenno|lennem]] [[Korona Królestwa Polskiego|Królestwa Polskiego]].
 == Historia ==
@@ Linia 70: / Linia 58: @@
 Albrecht Hohenzollern był ostatnim z rezydujących w Prusach [[Wielcy mistrzowie zakonu krzyżackiego|wielkich mistrzów krzyżackich]]. Po przejściu na [[luteranizm]] i złożeniu hołdu królowi Polski, stał się pierwszym świeckim księciem Prus.
-Stolicą państwa był [[Kaliningrad|Królewiec]], a przyjęty przez księcia podział administracyjny obejmował trzy duże okręgi: królewiecki, [[Natangia|natangijski]] i [[Prusy Górne|oberlandzki]].
+Stolicą państwa był [[Królewiec]], a przyjęty przez księcia podział administracyjny obejmował trzy duże okręgi: królewiecki, [[Natangia|natangijski]] i [[Prusy Górne|oberlandzki]].
 Państwo powstało jako [[wasal]]ne wobec Królestwa Polskiego.
-Od 1618 w [[unia personalna|unii personalnej]] z [[Marchia Brandenburska|Elektoratem Brandenburgii]], za zgodą [[Zygmunt III Waza|Zygmunta III Wazy]] (zobacz: [[Brandenburgia-Prusy]]).
+Od 1618 r. w [[unia personalna|unii personalnej]] z [[Marchia Brandenburska|Elektoratem Brandenburgii]], za zgodą [[Zygmunt III Waza|Zygmunta III Wazy]] (zobacz: [[Brandenburgia-Prusy]]).
-W związku z niejednoznaczną polityką jaką prowadził [[Jerzy Wilhelm Hohenzollern]] w 1635 namiestnictwo królewskie nad Prusami Książęcymi zostało przejęte przez Polskę w osobie [[Jerzy Ossoliński|Jerzego Ossolińskiego]]. [[Rozejm w Sztumskiej Wsi]] przywrócił jednak władzę Hohenzollernom.
+W związku z niejednoznaczną polityką jaką prowadził [[Jerzy Wilhelm Hohenzollern]] w 1635 r. namiestnictwo królewskie nad Prusami Książęcymi zostało przejęte przez Polskę w osobie [[Jerzy Ossoliński|Jerzego Ossolińskiego]]. [[Rozejm w Sztumskiej Wsi]] przywrócił jednak władzę Hohenzollernom.
+[[Plik:Krainy-historyczne-Polski.png|mały|Prusy Książece i inne krainy historyczne Polski na tle współczesnych granic administracyjnych]]
+[[Potop szwedzki]] uczynił z Prus Książęcych lenno szwedzkie w 1656 roku, na podstawie [[Traktat w Królewcu|traktatu w Królewcu]].
+W 1657 roku, za panowania [[Jan II Kazimierz Waza|Jana II Kazimierza]], na podstawie [[Traktaty welawsko-bydgoskie|traktatów w Welawie i Bydgoszczy]], Prusy uzyskały niezależność od [[Rzeczpospolita Obojga Narodów|Rzeczypospolitej]]. W zamian Brandenburgia porzuciła sojusz ze [[Szwecja|Szwecją]] w czasie [[potop szwedzki|potopu szwedzkiego]].
-[[Potop szwedzki]] uczynił z Prus Książęcych lenno szwedzkie w roku 1656, na podstawie [[Traktat w Królewcu|traktatu w Królewcu]].
-W 1657 roku, za panowania [[Jan II Kazimierz Waza|Jana II Kazimierza]], na podstawie [[Traktaty welawsko-bydgoskie|traktatów w Welawie i Bydgoszczy]], Prusy uzyskały niezależność od Rzeczypospolitej. W zamian Brandenburgia porzuciła sojusz ze [[Szwecja|Szwecją]] w czasie [[potop szwedzki|potopu szwedzkiego]].
 [[Jan III Sobieski]] planował odzyskać Prusy w sojuszu ze Szwecją na podstawie [[Traktat w Jaworowie|traktatu w Jaworowie]].
-W 1701 wraz z Brandenburgią utworzyły [[Królestwo Prus]]. Prowincja ta, po 1772 roku utworzyła wraz z Warmią, ale bez Kwidzyna, prowincję [[Prusy Wschodnie]].
+W 1701 r. wraz z Brandenburgią utworzyły [[Królestwo Prus]]. Prowincja ta, po 1772 roku utworzyła wraz z [[Warmia|Warmią]], ale bez [[Kwidzyn]]a, prowincję [[Prusy Wschodnie]].
 == Książęta Prus ==
@@ Linia 95: / Linia 83: @@
 * [[Królestwo Prus]]
 * [[władcy Prus]]
-* [[stosunki krzyżacko-polskie]]
+* [[stosunki polsko-krzyżackie]]
 * [[pokój toruński (1466)|II pokój toruński]]
 * [[hołdy pruskie 1469–1641]]
@@ Linia 103: / Linia 91: @@
 == Bibliografia ==
-* {{cytuj książkę|autor=Sebastian Haffner |tytuł=Prusy bez legendy: Zarys dziejów |miejsce=Warszawa |wydawca=Oficyna Historii XIX i XX wieku |rok=1996 |isbn=83-905989-3-0}}
+* {{cytuj książkę |autor = Sebastian Haffner |tytuł = Prusy bez legendy: Zarys dziejów |miejsce = Warszawa |wydawca = Oficyna Historii XIX i XX wieku |rok = 1996 |isbn = 83-905989-3-0}}
 * Janusz Małłek, ''[https://kpbc.umk.pl/dlibra/docmetadata?id=48262&from=&dirids=1&ver_id=&lp=1&QI= Dwie części Prus: studia z dziejów Prus Książęcych i Prus Królewskich w XVI i XVII wieku]'', Olsztyn 1987.
 * Janusz Małłek, ''[https://otworzksiazke.pl/ksiazka/prusy_ksiazece_a_prusy_krolewskie_w_latach_1525-1548/ Prusy Książęce a Prusy Królewskie w latach 1525–1548]'', Warszawa 1976.
 {{lenna Polski}}
+{{Regiony historyczne i etnograficzne Polski}}
 {{Kontrola autorytatywna}}

Wielkopolska	ziemia kaliska Krajna ziemia poznańska ziemia wschowska
Kujawy	ziemia dobrzyńska
Ziemia łęczycko-sieradzka	ziemia łęczycka ziemia sieradzka ziemia wieluńska
Mazowsze	ziemie województwa płockiego ziemia płocka ziemia zawkrzeńska ziemie województwa rawskiego ziemia rawska ziemia sochaczewska ziemia gostynińska ziemie województwa mazowieckiego ziemia czerska ziemia warszawska ziemia zakroczymska ziemia ciechanowska ziemia łomżyńska ziemia wiska ziemia różańska ziemia nurska ziemia liwska ziemia wyszogrodzka
Podlasie	ziemia drohicka ziemia mielnicka ziemia bielska
Litwa	Suwalszczyzna
Ruś Czarna	Grodzieńszczyzna
Polesie	ziemia brzeska
Małopolska	ziemia krakowska Sądecczyzna Zagłębie Dąbrowskie Zagłębie Krakowskie ziemia sandomierska ziemia stężycka kasztelanie zapilickie ziemia lubelska ziemia łukowska
Ruś Czerwona / Grody Czerwieńskie	ziemia chełmska ziemia przemyska ziemia sanocka ziemia bełska
Spisz i Orawa
Śląsk	Dolny Śląsk Górny Śląsk ziemia lubliniecka ziemia prudnicka Śląsk Opolski Śląsk Cieszyński
Ziemia kłodzka
Łużyce	Dolne Łużyce Górne Łużyce
Ziemia lubuska	ziemia kiniecka
Pomorze	Pomorze Zachodnie ziemia słupsko-sławieńska ziemia lęborsko-bytowska Pomorze Przednie Pomorze Tylne Pomorze Wschodnie Pomorze Gdańskie ziemia chełmińska ziemia lubawska ziemia michałowska
Prusy	Prusy Królewskie ziemia malborska Warmia Prusy Książęce Prusy Dolne Prusy Górne