Tekst źródłowy strony Mikroskop

{{Inne znaczenia|optyki|[[Gwiazdozbiór Mikroskopu|Mikroskop (gwiazdozbiór)]]}}
{{Dopracować|źródła=2011-02}}
[[Plik:Optical microscope nikon alphaphot.jpg|thumb|Budowa [[Mikroskop optyczny|mikroskopu optycznego]]:
1. [[Okular]];
2. Rewolwer;
3. Obiektyw;
4. Śruba makrometryczna;
5. Śruba mikrometryczna;
6. Stolik;
7. Źródło światła;
8. [[kondensor]];
9. [[Stojak laboratoryjny|statyw]]]]
'''Mikroskop''' ({{greka|μικρός}} ''mikros'' – „mały” i {{grc|σκοπέω}} ''skopeo'' – „patrzę, obserwuję”) – urządzenie służące do obserwacji małych obiektów, zwykle niewidocznych gołym [[oko|okiem]], albo przyjrzenia się subtelnym detalom obiektów małych, aczkolwiek widocznych nieuzbrojonym okiem. Mikroskop pozwala spojrzeć w głąb [[mikroświat]]a.

== Historia ==
[[Plik:Microscope Zeiss 1879.jpg|thumb|Mikroskop firmy [[Carl Zeiss (przedsiębiorstwo)|Carl Zeiss]] (1879)]]

Pierwsze mikroskopy były [[mikroskop optyczny|mikroskopami optycznymi]], w których do oświetlania obserwowanych obiektów wykorzystywano [[światło]] dzienne. Za twórców tego rodzaju mikroskopów uważa się [[Holandia|Holendrów]], [[Zacharias Janssen|Zachariasza Janssena]] i jego ojca Hansa. Pierwsze konstrukcje wykonali oni około roku 1590. Ze względu na niewielkie [[powiększenie]] (10 razy) mikroskopy nie zdobyły wtedy uznania jako narzędzie badawcze.

Przełomu dokonał wynalazca i przedsiębiorca [[Antoni van Leeuwenhoek]], który udoskonalił konstrukcję mikroskopu, a następnie rozwinął produkcję tych urządzeń w [[XVII wiek]]u. Leeuwenhoek jako pierwszy obserwował [[życie|żywe]] [[komórka|komórki]] – [[plemnik]]i, [[Protisty|pierwotniaki]], [[erytrocyt]]y itp. Wykorzystanie mikroskopu przyczyniło się do ogromnego postępu w biologii. Naukowcy mogli badać, co dzieje się we wnętrzu żywych organizmów. Powstały nowe dziedziny nauki, [[cytologia]] oraz [[mikrobiologia]]. Dzięki wykorzystaniu mikroskopu możliwy był ogromny postęp w leczeniu chorób zakaźnych. W roku 1882 [[Robert Koch]] odkrył z pomocą mikroskopu [[Prątek gruźlicy|bakterie gruźlicy]].

Mikroskop wykorzystano do obserwacji podziału [[chromosom]]ów w [[jądro komórkowe|jądrze komórkowym]]. W roku 1910 [[Thomas Hunt Morgan]] udowodnił, że chromosomy są nośnikami [[gen]]ów dając początek [[genetyka|genetyce]]. W technologii materiałowej mikroskopy wykorzystywano do obserwacji struktur metali albo innych materiałów. W ten sposób możliwe stało się opracowanie doskonalszych stopów metali wykorzystywanych w przemyśle.

Kolejnym przełomem stało się wykorzystanie w mikroskopie [[elektron]]ów. W roku 1931 pierwszy [[mikroskop elektronowy]] skonstruowali [[Ernst Ruska]] i [[Maks Knollem|Maksem Knollem]] w [[Berlin]]ie. Możliwa stała się obserwacja najmniejszych struktur [[Organellum|organelli]] komórkowych. W technologii wykorzystanie mikroskopów elektronowych stało się podstawą [[układ scalony|rewolucji krzemowej]]. Bez technik sprawdzania jakości wykonywanych w [[półprzewodniki|półprzewodnikach]] struktur nie udałoby się dokonać tak ogromnego postępu w tej dziedzinie.

W roku 1982 mikroskopia uczyniła pierwszy krok w kierunku świata [[atom]]ów. Pracujący w [[Zurych]]u naukowcy [[Gerd Binnig]] oraz [[Heinrich Rohrer]] skonstruowali mikroskop [[Skaningowy mikroskop tunelowy|STM]]. Pozwolił on na obserwację struktur złożonych z pojedynczych atomów. Późniejsze prace doprowadziły do budowy szeregu odmian tego mikroskopu pozwalających na badanie różnych właściwości materii w skali [[nanometr]]a. Niezwykłą cechą mikroskopu STM była jego zdolność nie tylko do obserwacji atomów, ale również manipulacji nimi – przekładania ich z miejsca na miejsce po jednym. Obecnie badacze przewidują, że postęp w mikroskopii pozwoli na zapoczątkowanie rozwoju [[nanotechnologia|nanotechnologii]], która może znaleźć zastosowanie w prawie każdej dziedzinie życia.

== Rodzaje mikroskopów ==
[[Plik:Atomic force microscope by Zureks.jpg|thumb|[[Mikroskop sił atomowych]]]]
{{commonscat|Microscopes}}
{{wikisłownik|mikroskop}}

* [[mikroskop akustyczny]]
* [[mikroskop elektronowy]]
* [[mikroskop fluorescencyjny]]
* [[mikroskop holograficzny]]
* [[mikroskopia konfokalna|mikroskopy konfokalne]]
* [[mikroskop metalograficzny]]
* [[mikroskop operacyjny]]
* [[mikroskop optyczny]] (mikroskop świetlny)
* [[mikroskop polaryzacyjny]]
* [[mikroskop pomiarowy]]
* [[mikroskop porównawczy]]
* [[mikroskop sił atomowych]]
* [[mikroskop stereoskopowy]]
* [[mikroskop warsztatowy]]
* [[skaningowy mikroskop tunelowy]]

== Linki zewnętrzne ==
* {{otwarty dostęp}} Bartosz Płachno, ''[https://www.youtube.com/watch?v=j7ymey2dx8Y Wynalezienie mikroskopu]'', [[Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych]] – [[Uniwersytet Jagielloński]], kanał „Copernicus” na [[YouTube]], 5 lutego 2023 [dostęp 2024-10-08].

{{Aparatura}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Mikroskopy| ]]