Martinique
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
| Martinique | |||
| |||
|
| |||
| Gebeedsdeil van | Fraankriek | ||
| Basisgegaevens | |||
| Officieel taal | Frans | ||
| Hoofsjtad | Fort-de-France | ||
| Sjtaotsvörm | departemint | ||
| Sjtaotshoof | François Hollande | ||
| president regionaole raod | Alfred Marie-Jeanne | ||
| [[{{{titelhoofregering1}}}]] | {{{naamhoofregering1}}} | ||
| [[{{{titelhoofregering2}}}]] | {{{naamhoofregering2}}} | ||
| Opperflaakde – % water |
1128 km² ?% | ||
| Inwoeners – Deechde: |
396.404 351/km² | ||
| Biekómmende gegaeves | |||
| Munteinheid | euro (EUR)
| ||
| Tiedzaone | UTC -4 | ||
| Nationale fiesdaag | 14 juli | ||
| Vouksleed | La Marseillaise | ||
| Web | Code | Tel. | .mq | MTQ | +596 | ||
Martinique is 'n eiland in 't Caribisch gebeed, deil vaan de Klein Antille en de Bovewindse Eilen. 't Is 'n euverziese regio en euverzies departemint vaan Fraankriek.
Bestuurleke indeiling
[bewirk | brón bewèrke]Wie alle Franse departeminte is Martinique verdeild in arrondisseminte (4), kantons (45) en gemeintes (34).
Fysische geografie
[bewirk | brón bewèrke]Martinique ligk in tösse twie oonaofhenkeleke eilandnaties, Dominica (noorde) en Saint Lucia (zuie). Mèt zoe'n 1100 km² is 't oongeveer de hèlf vaan Nederlands Limbörg. 't Eiland is völkanisch vaan karakter. 't Noorde vaan 't eiland weurt beheers door Montagne Pelée, 'ne berg dee mèt 1397 't hoegste punt vaan Martinique vörmp. In 1932 is heer veur de lèste kier oetgebarste. Me kin op 't eiland nog drei aander völkaone vinde. Väöl vaan 't eiland is bedèk mèt regewoud.
Levende natuur
[bewirk | brón bewèrke]De natuur vaan Martinique is zoewie die vaan aander Caribische eilen: 'n ermooj aan zoogdiere en 'ne relatieve riekdóm aon tropische veugel. Me vint versjèllende kwakkers, herdisse en slange op 't eiland. Endemisch zien de Martinikaonse völkaonkwakker (Colostethus chalcopis), de Martinikaonsen anolis (Anolis roquet), de Leptotyphlops bilineatus, de Liophis cursor (oetgereujd op 't hoofeiland, noe allein nog op Rocher du Diamant [e klein en oonbegaonbaar eilendsje]) en de Martinikaonse greufkopadder (Bothrops lanceolatus); versjèllende aander soorte zien regionaol endemisch.
Cultuur en demografie
[bewirk | brón bewèrke]Etnische gróppe
[bewirk | brón bewèrke]De mierderheid vaan de bevolking is zwart, entans creools, mèt boete Afrikaons ouch Europees en Indiaons blood. Blaanke vörme zoe'n 5% vaan de bevolking; 'n bezunder gróp oonder hun zien de Békés, de aw blaanke femilies vaan groetgroondbezitters die nog ummertouw de bovelaog vaan de bevolking vörme. 't Gief immigrantiegemeinsjappe vaan Chineze, Indiërs en Libaneze.
Taole
[bewirk | brón bewèrke]De officieel taol is 't Frans; de bulk vaan de bevolking sprik Martinikaons Creool. Dit dialek versjèlt neet al te väöl vaan aander Franse creooltaole in de regio (wie die vaan Guadeloupe), en kin mèt 't Guadeloupees Creool es ein taol weure gezeen.[1]
Historie
[bewirk | brón bewèrke]Wie väöl eilen in de umgeving woort Martinque achterein door de Arowakke en de Caribe bewoend. Columbus oontdèkden 't eiland in 1493, meh leet 't links ligke. In 1502, op zien veerde reis, gaof heer 't 'ne naom, Jouanacaëra-Matinino. Deze naom sjijnt oet de mythologie vaan de Taíno's vaan Hispaniola te koume, meh Howanakaera vèlt ouch te begriepe es 'eiland vaan de leguaone', in 't Caribisch. 't Twiede deil vaan de naom verbasterde in Europese moond tot Martinique.
In 1635 kaome de Franse, oonder leiing vaan gouvernäör Pierre Belain d'Esnambuc vaan Saint Kitts (toen Frans bezit), nao 't eiland, en riechde dao 't fort Saint-Pierre op, boe-umheen later de stad mèt dezelfde naom oontstoont. E jaar later dreve de Indiaone de Fransoze vaan 't eiland aof. Dit leep oet op 'n serie oorloge tösse de Franse en de oersprunkeleke bewoeners, die in 1657 indegde mèt 't compleet oetmaorde vaan de lèste. De ierste Franse koloniste op martinique waore dèks Hugenote, die zoe wied vaan 't mojerland minder vervolging hadde te verwachte es toes. Vaanaof 1685 góng dat aanders: toen begóste de otoriteite Hugenote gedwoonge nao 't eiland aof te veure um ze dao es liefeigene op de plantages in te zètte. Umtot sommege vaan die plantagehawwers zelf Hugenote waore, vlöchde die mèt hun personeel nao de Ingelse kolonies um dao in vrijheid wijer te wèrke. Sindsdeen is 't eiland katheliek vaan karakter. Ouch joede woorte verjaog; zij vlöchde nao Curaçao. D'n heldere grip dee Paries in deen tied op 't eiland naom, had ouch beter rechte veur de slaove tot gevolg, die oonder mie katheliek woorte geduip.
In d'n achtienden iew perbeerde de Britte 't eiland bij herholing in bezit te kriege. Zoe bezatte ze 't eiland in de Zevejäöregen Oorlog, en e paar kier in de Napoleontischen tied. Bij vreidesverdrage woort 't eiland ummer weer aon de Fransoze trökgegeve. In 1902 woort Martinque wereldnuits wie de Montagne Pelée oetbarsde. Heibij woort de ganse stad Saint-Pierre verweus en kaome alle 30.000 bewoeners (op twie nao) um. Sindsdeen naom Fort-de-France de rol vaan veurnaomste plaots op 't eiland euver. In 1946 woort de kolonie veranderd in 'n euverzies departemint.
Bronne
[bewirk | brón bewèrke]Dit artikel is gebaseerd op, meh neet vertaold oet, de corresponderende Ingelstaolege en Franstaolege artikele, wie op en:List of amphibians and reptiles of Martinique.