Hugo Claus

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Hugo Maurice Julien Claus (Brugge, 5 aprèl 1929 - Antwerpe, 19 miert 2008) waor 'ne Belzje sjriever, diechter, scenaris en beeldende kunsteneer. Vaan zie debuut in 1947 tot kort veur zienen doed sjreef heer diverse romans, tientalle buunwerke en doezende gediechte. Zie werk weurt zoewel in Vlaondere es in Nederland väöl geleze en is talloes kiere bekroend. Algemein weurt Claus gezeen es de groetste Vlaomse sjriever vaan nao d'n Twiede Wereldoorlog.

Leve

Claus woort gebore in Brugge es ajdste keend vaan Joseph Claus en Germaine Vanderlinden. Drei maond nao zien geboorte verhuisde ze nao Astene. Ziene pa waor drökker en deeg aon amateurtheater. Vaan 1933 tot 1939 góng Claus nao de kathelieke kossjaol in Aalbeke, daonao doorleep heer tot 1944 't Sint-Amandscolleesj in Kortrijk en Astene. D'n tied veur en tijens d'n oorlog, en 't collaborerend milieu boe 'r in opgreujde, inspireerde häöm later deepgoond veur Het verdriet van België.

In 1946 verleet heer zien awwerlek hoes um in Sint-Martens-Leerne (provincie Oos-Vlaondere) te goon woene. Heer sjreef in deen tied al gediechte, meh sjèlderde ouch en had daoneve acteerambities. Heer studeerde aon de Gentse Academie veur Sjoen Kunste. In 1947 debuteerde heer es diechter mèt 't bundelke Kleine reeks. Datzelfde jaor góng heer in e sókkerfebrik in Chevrières (noord-Fraankriek) wèrke. 'Oonder e dreidaogs verblief in Paries in 1948 lierde heer (kort veur dee zienen doed) de buunsjriever Antonin Artaud kinne, dee 'ne groeten invlood op häöm heet gehad. In 1949 riechde Claus mèt aander kunstenere 't tiedsjrif Tijd en mens op, veur avant-gardekuns, en deeg heer zien ierste expositie. Datzelfde jaor mós heer ouch in 't leger; in deens wèrkde heer bij 't tiedsjrif Soldatenpost. Zie debuut es romansjriever kaom in 1950, mèt De Metsiers. Mèt dit book maakde heer direk naom es sjriever.

Vaan 1950 tot 1953 woende heer in Paries. Dao lierde heer diverse Nederlandse avant-gardekunstenere kinne. Zoe raakde heer verboonde mèt wat oetindelek de Vieftegers (poëzie) en CoBrA (sjèlderkuns) weure. Ouch de Franse existentialiste kaom heer hei tege. In 1953 verhuisde heer nao Roeme, boe zien vrundin Elly Overzier woende. Ze zouwe oetindelek in 1955 in Gent trouwe, ei keend kriege (Thomas Claus, *1963) en in 1970 (zoonder formeel sjeiing) oeterein goon. Oonderwijl had heer good naom gemaak, neet in 't minste in Nederland, boe in 1955 zie speul Een bruid in de morgen oonder rezjie vaan Ton Lutz waor opgeveurd. In Gent zelf kaom heer in conflik mèt 't Nederlands Toneel Gent (NTG), boe heer zoonder succes nao de plaots vaan directeur solliciteerde. Zie werk Masscheroen lieverde häöm in 1967 zelfs 'n veroerdeiling op veur zedesjennis en veer maond gevaangenisstraof; nao opebaar protes woort dit oongedoon gemaak.

In de jaore zèsteg kaom ouch zie links engagemint nao veure, beveurbeeld in de operalibretti veur Morituri en Reconstructie ('t lèste same mèt Harry Mulisch). Oondertösse waor heer, ouch door zien ervaoringe in Italië, in 1965 touw aon zien ierste werk es filmrizjisseur; zienen ierste film waor De vijanden. Claus zouw in deen tied nog dèks mèt Mulisch optrèkke en same reize.

In 1970 verhuisde heer vaan 't Vlaoms platteland (boe heer in 1965 waor goon woene) nao Amsterdam. Dao lierde heer in 1971 Kitty Courbois kinne, mèt wee heer 'n relatie begós. Op hun relatie is de roman Het jaar van de kreeft en de bundel Dag jij gebaseerd. De relatie doort neet laank, en in 1974 góng Claus mèt zien nui vrundin Sylvia Kristel (ouch actries) in Paries woene. Dat doort tot 1978. In hunnen tied same kraoge ze ouch 'ne zoon, Arthur (*1975). Zie houwelek mèt Elly Overzier woort pas in 1987 formeel oontboonde. In 1993 trouwde heer veur d'n twiede kier, mèt Veerle de Wit.

Op 19 miert 2008 leet Claus door middel vaan euthanasie 'n ind aon zie leve make. Heer lijde al twie jaor aon de krenkde vaan Alzheimer. Zienen doed zörgde veur e lejjend debat in Vlaondere. De kathelieke kèrk bij moonde vaan kardinaol Godfried Danneels spraok (zoonder Claus expliciet te numme) kritiek oet op 't 'oet de weeg goon vaan lije'. D'n antikathelieke filosoof Etienne Vermeersch, dee Claus good had gekind, naom 't veur de sjriever en 't rech veur te sterve op.

Stijl en thematiek

't Proza vaan Claus kinmerk ziech door 'n maotsjappijkritische hajding. Kritiek is veural op 't traditioneel dinkend Vlaondere en de kathelieke kèrk. Zien awwer werk stèlt dèks asociaol gezinne en lui aon de zelfkant centraol (beveurbeeld in De Metsiers). Es 't op politiek aonkump, euverheers bij häöm d'n twievel. Gans in tegestèlling tot Mulisch, veur wee de verdeiling tösse good en koed dudelek is, heet Claus meujte mèt 't Belsj oorlogsverleie. Romans wie De verwondering en Het verdriet van België drejje um de collaboratie in Vlaondere, zoewel oonder flamingante es oonder belgiciste. In zie buunwerk wèlt Claus veural choquere. In Masscheroen, 't werk boe heer veur veroerdeild woort, zèt Claus twie naakse manslui op de buun.

De poëzie vaan Claus dreug de kinmerke vaan de Vieftegerspoëzie: vrij veers (in 't gemein) en 'poëtischen' inhaajd (d.w.z. neet al te zier op de alledaogse wèrkelekheid geriech). De thematiek versjèlt nogal: in Dag jij vint me väöl erotische gediechte, aander werke zien hermetischer vaan aard.

Es sjèlder weurt heer tot de CoBrA-gróp gerekend. Zie werk is neet dèks geëxposeerd; nao de jaore viefteg sjèlderde Claus veural in ziene vrijen tied. Veur de illustratie vaan zien beuk wèrkde heer dèks mèt groete sjèlders same.

Werk

Romans

1950 – De Metsiers
1952 – De hondsdagen
1956 – De koele minnaar
1962 – De Verwondering
1963 – Omtrent Deedee
1971 – Schola nostra (oonder 't pseudoniem Dorothea van Male)
1972 – Schaamte
1972 – Het jaar van de kreeft
1978 – Het verlangen
1983 – Het verdriet van België
1988 – Een zachte vernieling
1994 – Belladonna
1996 – De geruchten
1998 – Onvoltooid verleden

Novelle

1980 – De verzoeking
1989 – De zwaardvis (Bokeweekgesjenk)
1998 – Het laatste bed
2000 – Een slaapwandeling
2003 – De Verzoeking en andere novellen (verzaomelbundel)

Verhaole

Claus zien verhaole woorte in 1999 gebundeld.

Buunwerke

Tenzij aanders gezag geit 't um gewoen speule.

1952 – De Getuigen (einakter)
1953 – Een bruid in de morgen
1954 – (M)oratorium (einakter)
1954 – In een haven (einakter)
1955 – De geliefden (einakter)
1956 – Het lied van de moordenaar
1956 – De witte zee (libretto; meziek François de la Rochefoucauld)
1957 – Dantons dood (Georg Büchner, vertaoling)
1957 – Onder het melkwoud (Dylan Thomas, vertaoling)
1957 – Van de Vikings tot Keizer Karel (libretto; meziek Daan Sternefeld)
1958 – Suiker
1959 – Woyzeck (Georg Büchner, vertaoling)
1959 – Mama, kijk, zonder handen!
1960 – Quat-Quat (Jacques Audiberti, vertaoling)
1961 – Antigone (Christopher Logue, vertaoling)
1961 – Zannekin
1962 – De dans van de reiger
1963 – Allen die vallen (Samuel Beckett, vertaoling)
1964 – Scherts, satire, ironie en diepere betekenis (Christian Dietrich Grabbe, vertaoling)
1964 – Hendrik V (William Shakespeare vertaoling)
1965 – De legende en de heldhaftige, vrolijke en roemrijke avonturen van Uilenspiegel en van Lamme Goedzak in Vlaanderen en elders (massaspeul, nao Charles de Coster)
1965 – De Mattheuspassie (vertaoling; meziek E.P. De Brabandere)
1966 – Thyestes (nao Seneca)
1966 – Het huis van Bernarda Alba (Federico Garcia Lorca, vertaoling)
1966 – Het Goudland (nao Hendrik Conscience)
1967 – Masscheroen (nao Mariken van Nieumeghen)
1968 – Wrraaak! (nao The Revenger's Tragedy vaan Cyril Tourneur)
1968 – Morituri (libretto; meziek Bruno Maderna)
1969 – Vrijdag
1969 – Reconstructie (libretto, mèt Harry Mulisch; meziek Louis Andriessen, Reinbert de Leeuw, Misha Mengelberg, Peter Schat en Jan van Vlijmen)
1970 – De Spaanse hoer (nao La Celestina vaan Fernando de Rojas)
1970 – Tand om tand
1970 – Het leven en de werken van Leopold II
1971 – Interieur (nao zien eige Omtrent Deedee)
1971 – Oedipus (nao Seneca)
1971 – Warm en koud (Fernand Crommelynck, vertaoling)
1972 – De vossejacht (nao Volpone vaan Ben Jonson)
1972 – De Advertentie/Theresa (Natalia Ginzburg, vertaoling)
1973 – Pas de deux
1973 – Blauw blauw (nao Private lives vaan Noël Coward)
1975 – Thuis
1976 – Orestes (nao Euripides)
1977 – Jessica
1977 – Het huis van Labdakos
1979 – Macbeth (William Shakespeare, vertaoling)
1980 – Phaedra (nao Seneca)
1980 – Rashomon (Fay & Michael Kanin, vertaoling)
1980 – Jan zonder Vrees (nao Giorgio Gaber)
1981 – Een hooglied
1981 – Een winters verhaal (William Shakespeare, vertaoling)
1981 – Pantagleize (Michel de Ghelderode, vertaoling)
1982 – Het haar van de hond
1982 – Lysistrata (Aristophanes, vertaoling)
1982 – De Jood van Malta (Christopher Marlowe, vertaoling)
1982 – De verzoeking
1983 – Hamlet (nao William Shakespeare)
1984 – Serenade
1984 – Droom van een zomernacht (William Shakespeare, vertaoling)
1985 – Goddelijke woorden (Ramón María del Valle-Inclán, vertaoling)
1985 – Blindeman (nao zien eige Oidipous-bewèrking)
1985 – Georg Faust (libretto; meziek Konrad Boehmer)
1986 – In Kolonos (nao Sofokles)
1987 – Romeo en Julia (William Shakespeare, vertaoling)
1987 – De golven van de liefde en van de zee (Franz Grillparzer, vertaoling)
1987 – Koning Lear (William Shakespeare, vertaoling)
1988 – Gilles!
1988 – Het huis van Bernarda Alba (Federico Garcia Lorca, vertaoling)
1988 – Het schommelpaard
1989 – Gilles en de nacht
1991 – Richard Everzwijn (nao Richard III vaan William Shakespeare)
1991 – Het mondeling verraad
1991 – Visite
1991 – Winteravond
1992 – Verroeren
1993 – De repetitie (Jean Anouilh, vertaoling)
1993 – Onder de torens
1994 – Requiem
1995 – De eieren van de kaaiman
1996 – De verlossing
1997 – De komedianten (Pas de deux II)
1997 – Salome (Oscar Wilde, vertaoling)
1998 – Borgerocco of de dood in Borgerhout
2000 – De man van het toeval (Yasmina Reza, vertaoling)

Filmscenario's

1958 – Dorp aan de rivier, nao Antoon Coolen; rezjie Fons Rademakers
1960 – Het mes, nao eige verhaol; rezjie Fons Rademakers
1967 – De vijanden (ouch rezjie)
1968 – Speelmeisje (ouch rezjie)
1971 – Mira, nao Stijn Streuvels; rezjie Fons Rademakers
1973 – Niet voor de poezen, nao Nicolas Freeling; rezjie Fons Rademakers
1976 – Pallieter, nao Felix Timmermans; rezjie Roland Verhavert
1977 – Rubens, schilder en diplomaat; rezjie Roland Verhavert
1981 – Vrijdag, nao eige speul (ouch rezjie)
1982 – Menuet, nao Louis Paul Boon; rezjie Lili Rademakers-Veenman
1984 – De leeuw van Vlaanderen, nao Hendrik Conscience (ouch rezjie)
1986 – Het gezin Van Paemel, nao Cyriel Buysse; rezjie Paul Cammermans
1987 – Mascara; rezjie Patrick Conrad
1989 – Het sacrament, nao eige roman (ouch rezjie)
1995 – Escal-Vigor, nao Georges Eekhoud
2000 – De verlossing, nao eige speul (ouch rezjie)

Poëzie

1947 – Kleine reeks
1948 – Registreren
1950 – Zonder vorm van proces
1951 – Vierendelen
1952 – Drie blauwe gedichten voor Ellie
1952 – Tancredo Infrasonic
1953 – Een huis dat tussen nacht en morgen staat
1955 – De Oostakkerse gedichten
1955 – Paal en perk
1961 – Een geverfde ruiter
1963 – De man van Tollund
1963 – Het teken van de hamster
1963 – Love song (poëzie op werk vaan Karel Appel)
1964 – Oog om oog
1965 – Gedichten
1965 – Het landschap
1967 – Relikwie
1969 – Genesis
1970 – Heer Everzwijn
1970 – Van horen zeggen
1971 – Dag jij
1973 – Figuratief
1974 – De wangebeden
1975 – Het Jansenisme
1977 – Emblemata
1977 – Het graf van Pernath
1978 – Cobra revisited
1978 – Van de koude grond
1979 – Zwart (poëzie bij werk vaan Karel Appel en Pierre Alechinsky)
1979 – Claustrum
1979 – Gedichten 1969-1978
1979 – Fuga
1980 – 63 Kwatta-rijmen voor gans België
1981 – Fiesta
1981 – Jan de Lichte
1982 – Almanak (verzaomelbundel)
1982 – Het hooglied van Salomo
1985 – Halloween (gediechte bij teikeninge vaan Sylvia Kristel)
1985 – Gezegden
1985 – Het weerzinwekkend bezoek
1985 – Alibi
1985 – De dief van liefde
1985 – Gevulde contouren
1986 – Mijn honderd gedichten
1986 – Sonnetten
1986 – Bewegen
1986 – Evergreens
1987 – Sporen
1987 – Hymen (gediechte bij teikeninge vaan Corneille)
1987 – Imitaties
1990 – Steeds / Cité
1990 – Gedichten
1992 – Geplette gedaanten
1993 – 10 manieren om naar P.B.S. te kijken
1993 – De sporen'
1993 – Zij
1994 – Gedichten 1948-1993
1995 – Ach Clemens
1995 – Et voilà, le travail!
1995 – Zoek de zeven
1997 – Impromptu
1998 – Oktober 43
1998 – De aap in Efese
1998 – Voor de reiziger
1999 – Het huis van de liefde (blomlezing)
1999 – Wreed geluk
2000 – Made in Belgium
2001 – De groeten (veur Gediechtedaag)
2002 – Sans Merci
2002 – Mijn hart en ik (blomlezing)
2002 – Ik schrijf je neer
2002 – De tafel is leeg
2003 – ' Zeezucht
2004 – In geval van nood
2004 – Flagrant (bij etse vaan Pierre Alechinsky)

Essays

1951 – Over het werk van Corneille
1954 – Cinq lithographies en couleur (essay bij werk vaan Karel Appel)
1962 – Karel Appel, schilder
1964 – Louis Paul Boon
1979 – Treize manières de regarder un fragment d'Alechinsky / Dertien manieren om een fragment van Alechinsky te zien

Prieze

1950 – Leo J. Krynprijs veur De eendenjacht (later De Metsiers)
1952 – Arkprijs van het Vrije Woord veur De Metsiers
1955 – Driejaarlijkse Staatsprijs voor Toneelliteratuur veur Een bruid in de morgen
1955 – Prix Lugné-Poë veur de Franse vertaoling vaan Een bruid in de morgen
1955 – Prix Bonjour Promesse (of 'Prix Françoise Sagan') veur De hondsdagen
1956 – Letterkundige Prijs van de Stad Gent veur De getuigen
1957 – Ridder in de Orde vaan Leopold II (3 april)
1959 – Referendum der Vlaamse Letterkunde veur De zwarte keizer
1959 – Ford Foundation Grant
1960 – Koopalprijs veur zien Dylan Thomas-vertaoling Onder het melkwoud
1963 – Referendum der Vlaamse Letterkunde veur De Verwondering (geweigerd)
1964 – Referendum der Vlaamse Letterkunde veur Omtrent Deedee (geweigerd)
1964 – August Beernaertprijs veur De Verwondering
1964 – Prijs voor het visualiseren van poëzie veur d'n tv-film Antologie
1965 – Henriette Roland Holst-prijs veur zie gans buunwerk
1967 – Driejaarlijkse Staatsprijs voor Toneelliteratuur veur De dans van de reiger
1967 – Edmond Hustinx-prijs voor Nederlandstalige toneelschrijvers veur zie gans buunwerk
1971 – Ridder in de Kroenorde (18 oktober)
1971 – Driejaarlijkse Staatsprijs voor Poëzie veur Heer Everzwijn
1973 – Driejaarlijkse Staatsprijs voor Toneelliteratuur veur Vrijdag
1978 – Driejaarlijkse Cultuurprijs van de Stad Gent veur literatuur
1979 – Constantijn Huygensprijs veur zie gans oeuvre
1979 – Driejaarlijkse Staatsprijs voor Toneelliteratuur veur Jessica en zien Euripides-bewèrking Orestes
1984 – Driejaarlijkse Staatsprijs voor Verhalend Proza veur Het verdriet van België
1985 – Cestoda-prijs
1986 – Prijs der Nederlandse Letteren veur zie gans oeuvre
1986 – Herman Gorterprijs veur Alibi
1987 – Achilles Van Acker-prijs veur de "sociaol bewogeheid vaan zien oeuvre"
1987 – Prijs van de Vlaamse Lezer veur Het verdriet van België
1989 – Humo's Gouden Bladwijzer veur Het verdriet van België
1989 – Grand Prix de l'humour noir Xavier Fonneret
1994 – Gouden Erepenning van de Vlaamse Raad veur zie gans oeuvre
1994 – Prijs voor Meesterschap veur zie gans oeuvre
1994 – VSB Poëzieprijs veur De Sporen
1997 – Libris Literatuur Prijs veur De geruchten
1997 – Prix International Pier Paolo Pasolini
1997 – Humo's Gouden Bladwijzer veur De geruchten
1998 – Aristeionprijs van de Europese Unie veur De geruchten
1999 – Driejaarlijkse Cultuurprijs van de Vlaamse Gemeenschap veur zie gans oeuvre
2000 – Premio Nonino veur de Italiaanse vertaoling vaan Het verdriet van België
2000 – Prijs voor Letterkunde van de Vlaamse Provincies veur zie gans oeuvre
2001 – Preis der Stadt Münster für Europäische Poesie veur zie gans oeuvre
2002 – Prijs voor Letterkunde van de Vlaamse Provincies veur d'n diechbundel Wreed geluk
2002 – Prix de consécration Herman Closson veur zie gans oeuvre
2002 – Leipziger Buchpreis zur Europäischen Verständigung veur zie gans oeuvre
2005 – Prijs van de Vlaamse Gemeenschap voor Algemene Culturele Verdienste

Bron

Dit artikel baseert ziech op 't corresponderend Nederlandstaoleg artikel; zuug dao veur oersprunkeleke oteurs en versies.