Damme

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Damme mèt deilgemeintes en aongrenzende (deil)gemeintes (zuug de hoofteks veur 'n verklaoring).

Damme is 'n stad in de Belzje provincie Wes-Vlaandere, in 't arrondissemint Brugge, aon de grens mèt Oos-Vlaandere en Nederland. Damme heet 'n oppervlak vaan 89,52 km² en had op 1 januari 2008 10.875 inwoeners. Damme is 'n plaots mèt e sterk historisch karakter en is geleef es toeristisch doel.

Geografie

Deilgemeintes

Damme besteit oet zeve deilgemeintes; binne de deilgemeinte Moerkerke ligk ouch nog 'nen aandere kern. Mèt 'n oppervlak vaan 11,61 km² en 745 inwoeners (in 2004) is Damme zelf lang neet de groetste deilgemeinte: Moerkerke en zeker Sijsele zien väöl groeter.

I. Damme
II. Oostkerke
III. Hoeke
IV. Lapscheure
V. Moerkerke
- VIII. Den Hoorn
VI. Sijsele
VII. Vivenkapelle

Aongrenzende (deil)gemeintes

a. Middelburg (gemeinte Maldegem)
b. Maldegem, kèrkdörp Donk (gemeinte Maldegem)
c. Oedelem (gemeinte Beernem)
d. Sint-Kruis (stad Brugge)
e. Koolkerke (stad Brugge)

f. Dudzele (stad Brugge)
g. Ramskapelle (gemeinte Knokke-Heist)
h. Westkapelle (gemeinte Knokke-Heist)
i. Sluis (gemeinte Sluis, Nederland)

Partnerstad

Damme heet 'n zjumelaasj mèt de gemeinte Damme in Nedersakse, Duitsland.

Ligking

Damme ligk aon de Damse Vaart, 'n vaart (kenaal) wat noordwaarts vaan Brugge nao Sluis löp. De vaart weurt allewijl väöl veur toeriste gebruuk, die op de boot vaan Damme nao Brugge kinne. Kort bove Damme snijt ze ziech mèt de Leopoldsvaart, die vaan oos nao wes löp. Damme ligk te midde vaan vlaak polderland en is daodoor geleef bij fietsers.

Bezeensweerdeg

Damme gelt es 'n toeristisch hendeg intersante plaots; haos alle gebouwe in 't stedsje höbbe de status vaan monumint (in 't Belsj: oonreurend erfgood). De belaankriekste en de bekindste monuminte zien 't gotisch raodhoes aon de merret (mèt kerriljóng vaan 39 klokke) en de Slevrouwekèrk, 'n hallekèrk mèt stompen torie (ouch gotisch). Wijer genete de statu veur Jacob van Maerlant (veur 't raodhoes) en 't Uilenspiegelmuseum bekindheid.

Historie

Damme, toen Hontdamme, woort gestiech in 1168 wie dao 'nen dam woort gelag tege 't water vaan 't Zwin. Dit water waor ieder in de twelfden iew oontstande door euverstruiminge en booj noe Brugge de gelegeheid ziech tot 'n groete handelsmetropool te oontwikkele. Me neumde 't Zwin ouch wel Honte, zjus wie zwin wèlt dit zoeväöl zègke wie zandereg water. Daomèt is dus d'n awwe naom Hontdamme verklaord. Damme woort gestiech door de Vlaamse graof Filip vaan d'n Elzas en huurt daomèt zjus wie väöl Vlaamse stedsjes tot de plaotse die speciaol veur de handel gestiech zien (wie ouch Grevelinge, Mardijk, Duinkerke, Nieuwpoort en Biervliet). Stadsrech volgde al roond 1180. In Damme woorte groete koggesjeper euvergelaoje op kleinder sjeepkes die tot in Brugge zelf vore. In d'n daartienden iew graofde me vaanaof Gent de Lieve nao Damme (dit kenaal is intösse gooddeils gedemp).

Nao d'n daartienden iew verzande 't Zwin, zoetot Damme zien economische beteikenis en veurspood snel verloor. Stedsjes wie Monnikenrede, Hoeke, Sint-Anna-ter-Muiden en Sluis, die korter bij de zie laoge, kaome noe op; Sluis naom tenslotte de positie vaan Damme euver. In de iewe daonao had de stad wel beteikenis en garnizoensplaots, door zien strategische ligking kort bij de grens, meh wijer kaom 't compleet tot verval. Bij 't oontstoon vaan de Vlaamse beweging en de greujende interesse veur 't Vlaams verleie in de negentienden iew naom ouch de belaankstèlling veur Damme weer touw.

In 1977 woort de gemeinte Damme oetgebreid mèt de opgeheve gemeintes Oostkerke, Moerkerke en Sijsele. Moerkerke had ieder in 1971 al de gemeintes Hoeke en Lapscheure geannexeerd, die noe tot Damse deilgemeintes woorte. Ouch Vivenkapelle, tot daan touw deil vaan Sint-Kruis, kaom in 1977 es deilgemeinte bij Damme (Sint-Kruis zelf woort bij Brugge geveug).