Bilbao
Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Breuker. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.
Bilbao, in 't noorde va Sjpanje, is de groeëtste sjtad va Baskeland en de hoofsjtad van de provins Biskaje. De sjtad zelf haat (i 2006) mieë es 354.000 i-woeënesj, meh de ganse metropool ("Groeët-Bilbao") haat bienao 1 miljoeën i-woeënesj, wat bienao de hèlf van de Baskische bevolking is. De metropool sjtrèkt zich oet langs de revier de Nervión, die te noorde van de sjtad oetmungt in de Golf va Biskaje.
Bilbao is 't industrieel en economisch centrum va Baskeland en ein van de belangriekste haves va Sjpanje.
De sjtad hèt officieel Bilbao, zoeëwaal in 't Sjpaans es in 't Baskisch, meh sjteit in 't Baskisch ooch waal bekind es Bilbo.
Geografie
[bewirk | brón bewèrke]Bilbao likt in 't noord(wes)te va Sjpanje, e paar kilomaeter landinwaarts. De metropool (vuursjaej en satellietsjaej) reikt bis aan de zieë, de Golf va Biskaje. De zieëhave va Bilbao likt eigelik in de gemeinde Santurtzi. D'r besjteit hie 'n P&O ferrylien nao 't Ingelsje Portsmouth.
Óngevaer 64 kilomaeter te zuje va Bilbao likt de Baskische hoofsjtad Vitoria-Gasteiz. Anger groeëte sjaej i g'n ómgaeëving zint Donostia-San Sebastián (± 94 kilomaeter oeëstelik) en Santander (± 95 kilomaeter westelik).
Doer de sjtad sjtruimt de revier de Nervión, die hie 'n estuarium vórmt. Ómdat dizze revier vlak vuur de sjtad mit de Ibaizabal samesjtruimt, die mieë water aa-veurt, neume sómmige de revier doer Bilbao de Ibaizabal.
Historie
[bewirk | brón bewèrke]Vreuge historie
[bewirk | brón bewèrke]Bilbao woert op 15 juni 1300 gesjtich doer Don Diego López V de Haro, Hier va Biskaje. Dae sjtichde de sjtad aa g'n uëverziej van d'r revieroever woeë al 'n klein vösjesjplaatsj gelaeëge waor dat huuj es "Oud-Bilbao" (Baskisch: Bilbo Zarra, Sjpaans: Bilbao la Vieja) bekind sjteit. Woeë d'r naam van de sjtad precies va kumt wit me neet ziëker, volges sómmige kumt 't va "bel vado", oud Sjpaans vuur "goje uëversjtieëk", meh angere dinke dat 't oet 't Baskisch kumt; "bi albo", dat "twieë oevesj" beteikent.
In 't begin besjtóng de sjtad oet sjlechs e paar sjtraote en de Santiagokathedraal (die pas i 1950 officieel es kathedraal is verklaord). Aan 't begin van de 15e ieëw houw Bilbao 3000 i-woeënesj. Vanaaf 1511 woert Bilbao 'n belangrieke havesjtad, ieësj vuur d'r export va wol en later tiedes de Sjpaanse kolonisatie.
Twintigste ieëw
[bewirk | brón bewèrke]Bilbao sjloot zich aa bie d'r Twiëde Sjpaanse Republiek tiedes d'r Sjpaanse Börgerkreeg en waor de hoofsjtad van de ieësjte Baskische regering, geleijd doer José Antonio Aguirre. 'n Groeëte verdeidigingswal woert rónd de sjtad geboewd, mit zjwaor artillerie en e groeët aantal bunkesj die mit väöl kilomaetesj aa tunnele mit-ei i verbinging sjtónge. Óndanks dit bezjweek Bilbao op 19 juni 1937 vuur Franco's troepe. In de jaore daonao kreeg de Baskische cultuur te make mit 'n zjwaor periode van óngerdrökking.
Bezienswaerdigheide
[bewirk | brón bewèrke]De Santiagokathedraal is e boewwirk dat al bestóng in d'r tied dat Bilbao nog mer 'n klein vösjesjplaatsj waor. D'r tempel is gewiejd aan de apostel Jacobus (Santiago in 't Sjpaans) en likt op ein van de pelgrimsroutes nao Santiago de Compostela.
I Bilbao likt ei van de vief Guggenheim musea die op d'r welt zint, e belangriek museum vuur modern kuns. 't Bevingt zich in e biezónger geboew, óntworpe doer d'r architect Frank Gehry, dat op zichzelf al 'n bezienswaerdigheid is.
'n Anger opmirkelik boewwirk is de Zubizuri, 'n vootgengesjbrök uëver de revier de Nervión, óntwórpe doer d'r architect Santiago Calatrava.
