ბელმონტის ბრძოლა
ბელმონტის ბრძოლა — გაიმართა 1861 წლის 7 ნოემბერს მისისიპის ოლქში, მისური. პირველი საბრძოლო გამოცდა ამერიკის სამოქალაქო ომში, სადაც დაპირისპირებულ მხარეებს წარმოადგენდნენ ულის გრანტი, საკავშირო არმიის მომავალი გენერალი და შეერთებული შტატების საბოლო პრეზიდენტი და გენერალ-მაიორი ლეონიდას პოლკი.[1]
6 ნოემბერს, გრანტი მდინარის ნავით კაიროდან (ილინოისი) შესატევად გადავიდა კონფედერაციის მცირე ფორპოსტზე ბელმონტთან, მისურის მახლობლად, მდინარე მისისიპის გასწვრივ, კონფედერაციის დასაყრდენიდან კოლუმბუსში (კენტუკი). მან თავისი ხალხი მისურის მხრიდან ჩამოიყვანა და ბელმონტისკენ გაემართა. გრანტის ჯარებმა მოულოდნელობისგან განცვიფრებული კონფედერაციის ბანაკი აიღეს და გაანადგურეს იგი. თუმცა, მიმოფანტულმა კონფედერაციულმა ძალებმა რეორგანიზაცია სწრაფად მოახდინეს და გაძლიერდნენ. მდინარის გადაღმა, მძიმე არტილერიის მხარდაჭერით შეტევა განახორციელეს და გრანტის ჯარებს უკან, პანდუკამდე (კენტუკი) დაიხევა აიძულეს. ბრძოლა შედარებით უმნიშვნელო იყო, მაგრამ იმ დროის პრესაში დიდი ყურადღება მიიპყრო.[2]
ფონი
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
ომის დასაწყისში, კრიტიკულ მდგომარეობაში მყოფმა სასაზღვრო შტატმა კენტუკიმ, პრო-კონფედერაციული გუბერნატორით, მაგრამ ძირითადად პროკავშირის საკანონმდებლო ორგანოთი, მოწინააღმდეგე მხარეებს შორის ნეიტრალიტეტი გამოაცხადა. პროკონფედერაციული კენტუკელები ტენესის შტატში ჩარიცხვის მიზნით გადავიდნენ, მაგრამ კავშირის მამაკაცებმა ღიად შექმნეს რეკრუტირების ბანაკი კენტუკის შიგნით, რითიც არღვევდნენ შტატის ნეიტრალიტეტს.
საპასუხოდ, კონფედერაციის მაინორ-გენერალმა ლეონიდას პოლკმა 1861 წლის 3 სექტემბერს კენტუკში გადაიყვანა კონფედერაციული ძალები და დაიკავა კოლუმბი, რომელიც მდინარე მისისიპს გადაჰყურებს. სამი დღის შემდეგ კავშირის გენერალმა ულის გრანტმა დაიპყრო პადუკა. გრანტმა, სამხრეთ-აღმოსავლეთ მისურის ოლქის მეთაურმა, თეატრის მეთაურს, მაინორ-გენერალ ჯონ ფრემონტს კოლუმბის თავდასხმის ნებართვა სთხოვა, მაგრამ ბრძანება არ მოსულა. მომდევნო ორი თვის განმავლობაში მხოლოდ შეზღუდული დემონსტრაციები ჩატარდა კონფედერატების წინააღმდეგ.[3]
ფრემონტმა შეიტყო, რომ კონფედერატები არკანზასში თავიანთი ძალების გაძლიერებას გეგმავდნენ და 1 ნოემბერს გრანტს უბრძანა, რომ კოლუმბსკონფედერატების არკანზასში მობილიზება შეეჩერებინა.გრანტმა დაახლოებით 3000 კაცი გაგზავნა პოლკოვნიკ რიჩარდ ოგლსბის მეთაურობით მისურის სამხრეთ-აღმოსავლეთში, თუმცა შეიტყო, რომ კონფედერაციული ძალები მისურიში გადადიოდნენ, ამიტომ დამატებითი ძალები გაგზავნა. გრანტმა ბელმონტზე თავდასხმა, საბორნე და სამი ქოხისგან შემდგარ პატარა სოფელზე, პირდაპირ მდინარის გადაღმა, კოლუმბიდან. გრანტის საექსპედიციო სარდლობა 3114 ოფიცერსა და კაცს შეადგენდა და ორ ბრიგადად იყო ორგანიზებული.
კონფედერაციის მაინორ-გენერალ ლეონიდას პოლკს ჰყავდა დაახლოებით 5000 ჯარისკაცი, რომელიც იცავდა კოლუმბს. როდესაც მან შეიტყო გრანტის გეგმის შესახებ, ჩათვალა, რომ კოლუმბი მათ მთავარ მიზანს ბელმონტი ფეინტი წარმოადგენდა. მან 2700 კაცი გენერალ გედეონ ჯ. პილოუს მეთაურობით ბელმონტამდე გაგზავნა, დანარჩენი კი კოლუმბს იცავდა.
როდესაც ბელმონტამდე მიაღწია, გრანტმა ჯონსტონის აღება გადაწყვიტა.[4]
ბრძოლა
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]
7 ნოემბერს, დილის 8:30 საათზე, გრანტის ძალები დაეშვნენ ჰანტერის ფერმაში, ბელმონტის ჩრდილოეთით 3 მილის დაშორებით, კოლუმბუსში მდებარე ექვსი კონფედერაციული ბატარეის დიაპაზონიდან. მან თავისი კაცები სამხრეთისკენ გაემართა ერთი გზის გასწვრივ, ასუფთავებდა დაბრკოლებებს ჩამოვარდნილი ხეებისგან, რომლებიც ქმნიდნენ აბატისს . ბელმონტიდან ერთი მილის დაშორებით, მათ შექმნეს საბრძოლო ხაზი სიმინდის მინდორში. ხაზი შედგებოდა ილინოისის 22-ე ქვეითთა, მე-7 აიოვას ქვეითთა, 31-ე ილინოისის ქვეითთა, 30-ე ილინოისის ქვეითთა და 27-ე ილინოისის ქვეითთაგან, შერეული კავალერიის ასეულთან. კონფედერაციის საბრძოლო ხაზი, ბელმონტის ჩრდილო-დასავლეთით დაბალ ქედზე, ჩრდილოეთიდან სამხრეთისკენ, შედგებოდა მე-12 ტენესის ქვეითი, მე-13 არკანზას ქვეითთა, 22-ე ტენესის ქვეითთა, 21-ე ტენესის ქვეითთა და მე-13 ტენესის ქვეითთაგან. [5]
გრანტის შეტევამ მიიყვანა კონფედერაციის შეტაკების ხაზზე და დილის დარჩენილ ნაწილს ორივე არმია, რომელიც შედგებოდა მწვანე ახალწვეულებისგან, წინ მიიწევდა და არაერთხელ დაბრუნდა უკან. ღამის 2 საათისთვის ბრძოლა ცალმხრივი გახდა, რადგან ბალიშის ხაზის ნგრევა დაიწყო და ჯონსტონისკენ გაბრუნდა. მოწესრიგებულმა უკან დახევამ დაიწყო პანიკა, როდესაც ოთხი ფედერალური საველე ნაწილი გაიხსნა უკანდახევ ჯარისკაცებზე. 31-ე ილინოისის ზალპმა მოკლა ათობით კონფედერატი, ხოლო კავშირის ჯარისკაცები თავს დაესხნენ სამი მხრიდან და შევიდნენ ბანაკში. კონფედერაციებმა მიატოვეს თავიანთი ფერები და არტილერია და გაიქცნენ მდინარისკენ და ცდილობდნენ გაქცევას. გრანტი მუდმივად ფრონტზე იყო და თავის კაცებს ხელმძღვანელობდა. მის ცხენს ესროლეს ქვემოდან, მაგრამ მისმა თანაშემწემ კაპიტანმა უილიამ ს. ჰილერმა შესთავაზა მისი მთაზე და გრანტმა განაგრძო ლიდერობა. [6]
გრანტის გამოუცდელი ჯარისკაცები, მისივე სიტყვებით, "დემორალიზებულნი გახდნენ თავიანთი გამარჯვებისგან". ბრიგ. გენ. მაკკლერნანდი გაემართა ბანაკის ცენტრამდე, სადაც ახლა ვარსკვლავები და ზოლები აფრინდნენ და სამი გამხიარულება სთხოვა. უცნაური, კარნავალის მსგავსი ატმოსფერო სუფევდა; ჯარები გაიტაცეს გამარჯვების სიხარულმა, დაიჭირეს რამდენიმე ასეული პატიმარი და ბანაკი. თავის კაცებზე კონტროლის დასაბრუნებლად, რომლებიც ძარცვავდნენ და ქეიფობდნენ, გრანტმა ბრძანა, რომ ბანაკი ცეცხლი წაეკიდათ. დაბნეულობასა და დამაბრმავებელ კვამლში, დაჭრილი კონფედერაციული ჯარისკაცები ზოგიერთ კარავში შემთხვევით დაიწვნენ, რამაც უკან დაბრუნებულ კონფედერაციებს დააჯერა, რომ პატიმრები განზრახ მოკლეს. [7]
ფედერალებმა დაიწყეს მსვლელობა თავიანთი ტრანსპორტისკენ, თან წაიყვანეს ორი დატყვევებული იარაღი და 106 პატიმარი. მათ მოულოდნელად დაესხნენ თავს კოლუმბისგან ჩამოყვანილი კონფედერაციული გამაძლიერებლები პრინცისა და ჩარმის ტრანსპორტით, რომლებიც იმუქრებოდნენ გრანტის უკან დახევის შეწყვეტით. ესენი იყვნენ მე-15 ტენესის ქვეითი ჯარის, მე-11 ლუიზიანას ქვეითი ჯარისკაცები და შერეული ქვეითები ბალიშისა და პოლკოვნიკის ქვეშ. ბენჯამინ ფ. ჩიტამი . ამ დროისთვის მაი. გენ. ლეონიდას პოლკმა ასევე გადალახა მდინარე მისისიპი კოლუმბიდან და აიღო პასუხისმგებლობა კონფედერაციულ ძალებზე ბრძოლის დროს. [8] როდესაც კავშირის კაცები კონფედერატის გაძლიერების პირისპირ შებრუნდნენ, ქვემეხმა "ლედი პოლკმა" მათ რიგებში კოლუმბიდან გაისროლა და კონფედერაციის სხვა მრავალმა იარაღმა ცეცხლი გახსნა. კავშირის ქვემეხებმა ცეცხლი გაცვალეს კონფედერაციის ბატარეებთან ბრძოლაში. გრანტმა თქვა: ”კარგი, ჩვენ უნდა გამოვჭრათ გზა ისე, როგორც ჩვენ გავჭრათ ჩვენი გზა”. [9]
როდესაც გრანტმა დესანტი მიაღწია, მან შეიტყო, რომ ერთი კავშირის პოლკი უგზო-უკვლოდ დაკარგულად ითვლებოდა. ის უკან გაბრუნდა მის მოსაძებნად, მაგრამ მხოლოდ კონფედერაციული ჯარისკაცები დახვდა, რომლებიც მის მიმართულებით მოძრაობდნენ. მან ცხენი დატრიალდა და მდინარისკენ გაემართა, მაგრამ დაინახა, რომ მდინარის ნავის კაპიტანებმა უკვე ბრძანეს ნავმისადგომის ხაზების გაყვანა. გრანტი თავის მოგონებებში წერდა,
”ნავის კაპიტანმა, რომელიც ახლახან გამოძვრა, გამიცნო და ინჟინერს უბრძანა, ძრავა არ აეყენებინა: შემდეგ მას ფიცარი გამომივიდა. როგორც ჩანს, ჩემი ცხენი შეეგუა სიტუაციას. მან უყოყმანოდ და უყოყმანოდ დაადო წინა ფეხები ნაპირზე და, უკანა ფეხები კარგად ქვეშ მოქცეული, ნაპირზე ჩამოსრიალდა და ბორტზე ასწია“ [10]
სანამ მდინარის ნავები პადუკაში ბრუნდებოდნენ, ილინოისის დაკარგული პოლკი დაინახეს, რომელიც მდინარეზე მიდიოდა და კაცები გემზე წაიყვანეს. [11] უკან დახევისას გრანტმა დაკარგა ცხენი, უნაგირი, არეული ზარდახშა და ოქროს კალამი, ხოლო მაკლერნანდმა დაკარგა "ლამაზი რკინის ჩარჩოიანი საწოლი", საველე მაგიდა დისპეშებით და მელნის სადგომი, რომელსაც მისი სახელი ეწერა. [12]
შემდგომი
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]კონფედერატები ბელმონტს სამხრეთის გამარჯვებად თვლიდნენ, რადგან გრანტმა შეტევა მოაწყო და გააძევა. პოლკის უფროსმა, გენერალმა ალბერტ სიდნი ჯონსტონმა აღნიშნა, რომ "7 ნოემბერი შეავსებს ნათელ ხარვეზს ჩვენს სამხედრო მატიანეში და მადლიერებით გაიხსენებს სამხრეთის ვაჟებსა და ქალიშვილებს". 7 ნოემბრის საღამოს და 8 ნოემბრის დილას, გრანტმა გაიხსენა ნაწილები, რომლებიც მან შეუკვეთა მისურისა და კენტუკიში. კავშირის ერთ-ერთმა ჯარისკაცმა კომენტარი გააკეთა: "აბა, გრანტი ბელმონტში მათრახით დაარტყა და ამან შეაშინა იგი ისე, რომ მან ყველა ჩვენი ბრძანება გასცა და ყველა ჯარი იძულებითი ლაშქრებით დააბრუნა ძველ სადგურებზე." [13] თუმცა, გრანტი ამ ბრძოლას სულ სხვანაირად უყურებდა. თავის მემუარებში ის ამბობს: „ორი ობიექტი, რომლებზეც ბელმონტის ბრძოლა გაიმართა, სრულად შესრულდა. მტერმა უარი თქვა კოლუმბისგან ჯარების გამოყოფაზე. მისი დანაკარგები ძალიან მძიმე იყო ომის იმ პერიოდისთვის“ [14]
კავშირის დანაკარგებმა შეადგინა 607 (120 დაღუპული, 383 დაჭრილი და 104 ტყვედ ჩავარდნილი ან დაკარგული). კონფედერაციის მსხვერპლი ოდნავ მეტი იყო - 641 (105 მოკლული, 419 დაჭრილი, 106 ტყვედ ჩავარდნილი და 11 დაკარგული). ბრძოლის საყურადღებო შედეგი იყო გრანტის მიერ მიღებული საბრძოლო და დიდი დანაყოფების სარდლობის გამოცდილება. მან ასევე მისცა პრეზიდენტ აბრაამ ლინკოლნს, რომელიც სასოწარკვეთილი იყო იმით, რომ მისი არმია სადღაც თავს დაესხმებოდა კონფედერაციებს, გრანტის დადებითი შთაბეჭდილება. [15]
ბელმონტის ავენიუ ჩიკაგოში, ილინოისში, ამ ბრძოლის სახელი ეწოდა. [16]
ადრე გამაგრებული ადგილი კენტუკის მხარეზე დასახელდა კოლუმბუს-ბელმონტის სახელმწიფო პარკად, მიმდებარე ტერიტორიაზე განხორციელებული სამხედრო ოპერაციების აღსანიშნავად.
სქოლიო
[რედაქტირება | წყაროს რედაქტირება]- ↑ John Aaron Rawlins, 1866 Address, Report of the Proceedings of the Society of the Army of the Tennessee (Cincinnati: F.W. Freeman, 1877), pp. 24, 28.
- ↑ Grant, Ulysses The Personal Memoirs of Ulysses S. Grant, The Complete Annotated, Ulysses S. Grant Association, გვ. 197.
- ↑ Nevin, p. 46.
- ↑ Eicher, p. 143.
- ↑ Eicher, p. 143; Hughes, pp. 36, 70, 140.
- ↑ Nevin, p. 48; Eicher, p. 144.
- ↑ Eicher, pp. 144–45.
- ↑ Hughes, Nathaniel Cheairs, The Battle of Belmont: Grant Strikes South (Univ of North Carolina Press, 1991), p. 184.
- ↑ Eicher, p. 145; Nevin, p. 48.
- ↑ Gott, p. 43; Nevin, p. 48.
- ↑ McGhee, James E. "The Neophyte General: U.S. Grant and the Belmont Campaign" დაარქივებული 2016-03-04 საიტზე Wayback Machine. , Civil War in St. Louis
- ↑ Hughes, p. 185
- ↑ Hughes, p. 190-191, 193
- ↑ Ulysses Grant, Personal Memoirs of U.S. Grant (New York: The Library of America, 1990), 185.
- ↑ Eicher, p. 147.
- ↑ Maggio, Alice, Punkin' Donuts and the Battle of Belmont, Gapers Block website, Chicago.