Goiânia
| Goiânia | ||
| ||
| Kelk imaji pri Goiânia | ||
|
| |
| Standardo | Blazono | |
| Lando: |  Brazilia
| |
| Stato: | Goiás | |
Informo:
| ||
| Latitudo: | 16°40' S | |
| Longitudo: | 49°15' W | |
| Altitudo: | 739 m | |
| Surfaco: | 740 km² | |
| Habitanti: | 1 437 237 (2022) | |
| Denseso di habitantaro: | 1942,21 hab./km² | |
| Disto de Brasília: | 209 km | |
| Urbestro: | Rogério Cruz (Republicanos, 2021 – 2024) | |
Mapo:
| ||
| ||
Oficala retosituo:
| ||
| https://www.goiania.go.gov.br | ||
Goiânia esas chef-urbo di Braziliana stato Goiás. Segun la demografiala kontado di 2022, ol havis 1 437 237 habitanti[1]. Lua tota surfaco esas 739 km². Lua metropolala regiono, kreita oficale en 1999 e konsistanta ek 20 municipi, havis 2 613 491 habitanti en 2019.
Goiânia esas la 2ma maxim populoza urbo di centro-westala regiono, dop Brasília. Tamen, Ol esas importanta centro ekonomiala di la regiono, nome por industrio, komerco di agrokultivala produkturi, modo e medicinala servadi. Malgre populoza, l'urbo havas multa verda arei, ed on dicas ke ol havas la maxim granda quanto di verda arei po habitanto inter la chef-urbi di Braziliana stati.
Existas tri publika universitati en la urbo: Federala Universitato di Goiás (UFG), Federala Instituto di Goiás (IFG) e l'Universitato dil Stato Goiás (Universidade Estadual de Goiás - UEG).
Historio
[redaktar | redaktar fonto]L'ideo pri konstrukto di nova chef-urbo por la stato Goiás existis de multa tempo. L'ideo esis lokizar ol segun l'ekonomiala interesti dil stato. Exemple, l'unesma chef-urbo di Goiás, Vila Boa (la nuna urbo Goiás) selektesis kande la bazo ekonomiala esis l'exploto di oro. Pose, kande l'extraktado di oro dekadis ed agrokultivo divenis la precipua ekonomial agado, l'anciena chef-urbo semblis lokizita multe distanta.
Politikisti duris mantenar l'ideo pri projeto di nova chef-urbo. En 1891, la konstituco dil stato mencionis ca ideo. Tamen, erste dum la yari 1930a, lora guberniestro Pedro Ludovico Teixeira decidis komencar lua konstrukto. Goiânia projetesis dal arkitekto Atílio Correia Lima, fondesis ye la 24ma di oktobro 1933, e divenis chef-urbo di Goiás en 1937.
Goiânia projetesis por havar 50 mil habitanti. La bazo di lua projeto esis radiusatra avenui qui konvergas a centrala placo, nomizita Praça Cívica, kun stradi formacanta samacentra cirkli cirkum ca placo. En la centro dil urbo jacas la palaco di la guberniestro e l'urbestro-domo. La nomo dil urbo, Goiânia, selektesis per populala konkurso. En 1942 ol oficale inauguresis, kun la partopreno di Getúlio Vargas, lora prezidanto di Brazilia, di ministri, e di altra guberniestri di stato.
En 1950, Goiânia ja havis 50 000 habitanti. En 1980, ol atingis 800 mil habitanti.
Goiânia divenis mondale famoza en 1987 pro acidento kun radioaktiva materio. L'acidento eventis pro ke du viri qui kolektis ricikebla eskombri apertis kapsulo di anciena emisilo di x-radiaco konteninta blua kristalo di Cesio 137, substanco multe radioaktiva, sen savar pri lua danjero. Li anke montris la kristalo ad altra personi. En poka dii, cirkume 9 personi mortis pro la radiaco. La radiaco esis tam intensa ke la kadavri mustis sepultesar en sarko kovrita interne per plombo. Lor, l'Internaciona Atomala Energio-Agenterio - IAEA agnoskis ke lokala guvernerio agis rapide por preventar plusa problemi por la cetera habitanti dil urbo.
Geografio
[redaktar | redaktar fonto]
Ecepte poka e basa kolini en kelk arei, la reliefo di Goiânia esas preske komplete plana, e lua teritorio trairesas da diversa rivereti. La mezavalora altitudo dil urbo esas 749 metri super la marala nivelo.
La klimato di Goiânia esas tropikala, (Aw segun la klimatala klasifikuro da Köppen) kun du sezoni, la sika e la pluvoza. La mezavalora temperaturo varias poko dum la yaro: 20,9°C en junio e julio (vintro), kontre 24,6°C en oktobro (printempo). La minima temperaturo enrejistrita dum la historio dil urbo esis 0,5 °C ye la 18ma di julio 2000. Tamen, temperaturi infre 5°C esas multe rara. La maxim alta temperaturo ulafoye enrejistrita en la historio dil urbo esis 41,2°C, ye la 7ma di oktobro 2020[2].
Junio til agosto esas la maxim sika epoko dil urbo, kande la pluvo-quanto monatala esas infre 15 milimetri. Dum la sika sezono, qua koincidas kun vintro en sudala misfero, ofte l'aerala humideso falas infre 20%. Multa habitanti subisas respirala problemi dum ca epoko, qui augmentas pro la fuligino di incendii en sika vejetantaro dil stato.
La pluvoza sezono iras de oktobro til la duimo di aprilo. La mezavalora yarala pluvo-quanto esas 1571,4 mm, e la maxim pluvoza monato esas decembro, kun mezavalore 267,9 mm. L'asfaltizo di avenui e stradi, e l'urbanigo di basa arei proxim riveri e rivereti, exemple rivereto Anicuns e rivero Meia Ponte, plumaleskas l'efekti di pluvegi ed efektigas inundadi en multa regioni dil urbo.[3]
Kelka turistal atraktivi
[redaktar | redaktar fonto]
.jpg)
Diferanta de altra chef-urbi di stati Braziliana, e mem de Brasília, Goiânia ne havas stradala karnavalo. Tamen, kun sua parki, arkitekturo, gastronomio e bona substrukturo, Goiânia atraktas precipue tale nomizita "aferala turismo". La quanto di hoteli e lua kapaceso augmentesis dum recenta yari. Diferanta de altra urbi Braziliana, Goiânia ne havas tradiciono pri karnavalo. Tamen, ferii e periodala expozi esas granda atraktivi por viziteri. La ferio maxim konocata di Goiânia esas la "ferio hippie", kun plu kam 6 mil baraki, qua organizesis unesmafoye dum la yari 1960a[4].
Parki e muzei esas importanta atraktivi por la viziteri dil urbo. Existas du muzei pri en Goiânia. Un ek ca muzei esis Muzeo pri Arto di Goiânia, jacas interne parko Bosque dos Buritisinauguresis en 1969,, e gastigas plu kam 700 artal objekti, kategorizita en kategorii: pikturi, skulturi, graburi, desegnuri, objekti e popular arto. Ca parko inauguresis en 1933, okupas 141 500 m², ed esas la maxim anciena parko dil urbo. Interne ol, ank existas la Monumento pri Mondala Paco, inaugurita en 1988.
La Muzeo pri Nuntempal Arto, qua expozas 500 artal objekti, esas parto dil Kulturala Centro Oscar Niemeyer. La kulturala centro inauguresis en 2006, e havas entote 26 mil m², kun auditorio por 170 spektanti e biblioteko.
Altra importanta verda areo dil urbo esas parko Sulivan Silvestre, maxim konocata kom parko Vaca Brava ("iracoza bovino"), qua inauguresis en 1996 ed okupas total areo di 79 800 m².
Fratala urbi
[redaktar | redaktar fonto]Goiânia havas frateso kun 9 urbi:
Referi
[redaktar | redaktar fonto]- ↑ População em Goiânia (GO) é de 1.437.237 pessoas, aponta o Censo do IBGE - Publikigita da G1. Dato di publikigo: 28ma di junio 2023. Idiomo: Portugalana.
- ↑ Brasil tem maior temperatura oficial do ano com mais de 44ºC - Publikigita da MetSul. Dato di publikigo: 19ma di oktobro 2023. Idiomo: Portugalana.
- ↑ Pesquisa identifica principais pontos de alagamento e inundação em Goiânia - Publikigita da SECON/UFG. URL vidita ye 27ma di januaro 2024. Idiomo: Portugalana.
- ↑ A maior feira ao ar livre da América Latina está aqui em Goiânia: conheça a história da Feira Hippie - Publikigita da Curta Mais. Dato di publikigo: 29ma di oktobro 2015. URL vidita ye 27ma di januaro 2024. Idiomo: Portugalana.