Kultura argarikoa
Kultura argarikoa Iberiar penintsulako hego-ekialdeko herrietan sortu zen kultura bat da, K. a. 2200 eta K. a. 1550 artean. K. a. III. eta K. a. II. urteetako Europako gizarte garrantzitsuenetako bat izan zen. Mendebaldeko Mediterraneoko lehen gizarte hiritarra sortu zuen.
Kultura argarikoa Iberiar Penintsulako kulturarik garrantzitsuena izan zen garai honetan, eta hondar arkeologiko ugari kontserbatu dira kontserbazio egoera bikainean. Asentamentuak sarbide zaileko eremuetan ezarri ziren, eta batzuek gotorlekuak ere bazituzten. Ehorzketak, zistetan, tinatan edo kobazuloetan egiten ziren, oinplano karratuko eta harriz eta adobez eraikitako etxebizitzen zorupean.[1]
Kultura arkeologiko hau XIX. mendearen amaieran aurkitu eta definitu zuten Siret anaiek. Iritsi edo gotortutako guneetan kokatutako asentamenduak, harriz eta adobez eraikitako oinplano karratuko etxeak, etxeen zoruaren azpian lurperatzeak, uniformetasun material argia, arma militarren ugaritasuna eta estratifikazio sozial progresiboa, ditu ezaugarriz.
III. milurtekoaren erdialdetik K. a. II. milurtekora, bat-batean desagertu zen.[2]
Ehorzketak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]
Kultura argarikoaren ezaugarrietako bat ehorzketak dira, ia beti etxe barruan egiten zirenak. Hiletak pithoi izeneko hobi, kobatxa, zista edo zeramikazko tinda handien barruan egiten ziren, kostaldean azken horiek eta barnealdean hobiak nagusitzen zirelarik.[3]
Hilobi-eskaintzak oso desberdinak ziren haien artean, eta horiek aztertuta, hierarkizazio sozialaren hipotesia planteatu ahal izan da.
Ehorzketa hauek indibidualak izan ohi ziren, baina, batzuetan, familia bereko bi edo hiru pertsona hartzen zituzten zista batean. Noizean behin objektu pertsonalak aurkitu dira lurperatuta, baina gorpurik gabe, eta badirudi, arrazoi batengatik, ezin izan zela hildakoaren gorpua berreskuratu lurperatzeko. Hilobiak, harri handi batekin zigilatzen ziren, aldi berean, hareaz estalia, etxebizitzaren lurrari uniformetasuna emateko, eta, hilobiaren gainean jartzen zen tamaina txikiko beste harri batez seinalatua.
Gizartea
[aldatu | aldatu iturburu kodea].png)
Gizarte argarikoa tamaina txikiko etxe-unitateetan egituratuta zegoen. Hilobi-hatuak aztertzean, hierarkizatutako bost estratu sozial bereizi dira, piramidalak eta herentziazkoak:
- Gizonezko agintariak alabarda eta ezpatekin, urrezko eta zilarrezko bitxiekin eta kopekin.
- Eliteko emakumeak eta haurrak.
- Eskubide osoko gizon eta emakumeak aizkorekin, sastakaiekin eta puntzoiekin; horien artean egongo lirateke liderrak babestuko lituzketen gerlariak.
- Metalezko edo zeramikazko elementuren bat duten ofrenda sinpleak dituzten beheragoko mailako banakoak; artisautza edo nekazaritza bezalako ekoizpen-lanetan aritzen diren pertsona libreak izango lirateke.
- Ofrendarik gabeko pertsonak, morroi edo esklabo izan daitezkeenak.
Gizonezkoen elite murriztuak, armamentu iraingarriaren monopolioa zuenak, kontsumo-produktu batzuetarako lehentasunezko sarbidea eta bizi-itxaropen handiagoa zituen. Emakumearen egoera eztabaidagarria da: emakumezkoen lurperatze batzuetan maila goreneko eskaintzak agertzen dira, urrezko diademak bezala, baina inola ere ez alabardak edo ezpatak bezalako armak, sastakaiak eta puntzoiak baizik, prozesu ekonomikoekin lotuagoak daudenak. Murrizketa hori genero femeninoaren eta maskulinoaren arteko mendekotasun gisa interpretatu da gizarte-maila bakoitzean, eta haren paper produktiboa erreproduktiboa baino gehiago baloratzea.
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ (Gaztelaniaz) lostonsite. (2014-02-10). «EDAD DE BRONCE» Lost on art (Noiz kontsultatua: 2021-05-05).
- ↑ (Gaztelaniaz) «Los misterios de la sociedad guerrera que revolucionó la Península Ibérica hace 4.000 años» El Español 2021-02-24 (Noiz kontsultatua: 2021-05-05).
- ↑ «La Cultura Argárica :: Ayuntamiento de Antas» www.dipalme.org (Noiz kontsultatua: 2021-05-05).
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q13409799
Multimedia: Argaric culture / Q13409799