Vidi fonton por Irana lingvaro

'''Iranaj lingvoj''' estas subgrupo de la [[hindirana lingvaro|hindirana grupo]] de la [[hindeŭropa lingvaro]]. Proksimume 95 mln. homoj parolas iranajn lingvojn en moderna mondo. Iranaj lingvoj ofte estas neinterkompreneblaj.

== Klasifiko ==
{{SkatoloKapo| toptext=Klasifiko de la iranaj lingvoj<br />|aranĝo=left|larĝeco=800px}}
[[Dosiero:Iranian tongues eo.svg|eta|450px|Mapo de la iranaj lingvoj]]
{{Klado
|larĝeco=5em
|alteco=150px
|label1=Iranaj lingvoj
|1={{klado
   |larĝeco=6.5em
   |label1=Orientaj iranaj lingvoj
   |1={{klado
      |larĝeco=6.5em
      |label1=Nord-Orientaj iranaj lingvoj
      |1={{klado
         |1=[[scita lingvo]] †
         |2=[[alana lingvo]] †
         |3=[[oseta lingvo]] †.
         }}
      |label2=Sud-Orientaj iranaj lingvoj
      |2={{klado
         |1=[[zebakia lingvo]]
         |2=[[ruŝania lingvo]]
         |3=[[paŝtoa lingvo|Paŝtoa (puŝtua) lingvo]] ka.
         }}
      }}
   |label2=[[Okcidentaj iranaj lingvoj]]
   |2={{klado
      |larĝeco=6em
      |label1=[[Nord-Okcidentaj iranaj lingvoj]]
      |1={{klado
         |1=[[gila lingvo]]
         |2=[[gorana lingvo]] ka.
         }}
      |label2=Sud-Okcidentaj iranaj lingvoj
      |2={{klado
         |1=[[persa lingvo]]
         |2=[[Daria lingvo]]
         |3=[[Aĉoma lingvo]] ka.
         }}
      }}
   }}
}}
{{SkatoloPiedo}}
{{-}}
La iranaj lingvoj siavice dividiĝas laŭ deveno je grupoj (signeto † markas lingvon ne plu ekzistantan)

== Etnoj ==
[[Etnografio]] > [[Etno]] > [[Hindeŭropa Familio]] > Irana grupo
----
{{Ĉefartikolo|Iranaj popoloj}}
Grupo de popoloj en Hindeŭropa lingvofamilio. Dividiĝas je subgrupoj '''okcidenta''' (Persoj, Taĝikoj, Kurdoj, Ĉarajmakoj, Ĝemŝidoj k.a.) kaj '''orienta''' (Afganoj, Osetoj, Pamiranoj k.a.). La plej multnombraj popoloj de la grupo: Afganoj, Persoj, Kurdoj,Taĝikoj, Beluĝoj.
{| class="wikitable" cellpadding="3" cellspacing="3" border="1"
!Etnoj de la grupo
!Kvanto
|-
| colspan="2" align="center" |OKCIDENTA SUBGRUPO
|-
|[[Persoj]]
| align="right" |21.900.000
|-
|[[Kurdoj]]
| align="right" |18.000.000
|-
|[[Taĝikoj]]
| align="right" |3.300.000
|-
|[[Ĉarajmakoj]]
| align="right" |860.000
|-
|[[Tatoj]]
| align="right" |ĉ. 40.000
|-
| colspan="2" align="center" |ORIENTA SUBGRUPO
|-
|[[Afganoj]]
| align="right" |29.000.000
|-
|[[Osetoj]]
| align="right" |598.000
|-
|[[Pamiranoj]]
| align="right" |300.000
|}
AFGANOJ aŭ [[paŝtuoj]]

* '''Nomo:''' [m] puŝtun, paŝtan; [f] Afghans, Pushtuns; [r] afganci
* Popolo, ĉefgento de [[Afganio]] (pli ol 10 mln, 1992). Pli ol 19 mln (precipe nomadoj kaj duonnomadoj) loĝas en nordokcidento de [[Pakistano]]. Konservigas tribajn uniojn (Afridioj, Vaziroj, Gilzaoj, Duranoj k.a.).
* Apartenas al hindo-mediteranea branĉo de eŭropoida raso.
* '''Lingvo:''' paŝtua.
* '''Kredantoj:''' precipe muzulmanoj-sunaistoj.

BAĤTIAROJ

* '''Nomo:''' Bakhtiyaris; baĥtiaroj
* Popolo en [[Irano]] (precipe en sudokcidento de historia regiono Granda [[Luristano]] aŭ [[Baĥtiario]]), 1 mln (1992). Dividiĝas je grupoj Haftlengo kaj Ĉeharlengo.
* Parolas en dialektoj de okcidentiranaj lingvoj.
* '''Kredantoj:''' muzulmanoj-sunaistoj.

BELUĜOJ

* '''Nomo:''' [m] baloĉ; [f] Baloutches, Baluchis; [r] beluĝi
* Popolo en [[Pakistano]] (4 mln) kaj [[Irano]] (1,4 mln, 1992). Loĝas ankaŭ en [[Afganio]], [[Turkmenio]] (28,3 mil 1989) kaj arabaj landoj. Totala kvanto: 5,7 mln (1992).
* '''Lingvo:''' beluĝa.
* '''Kredantoj:''' muzulmanoj-sunaistoj.

ĈARAJMAKOJ
* Etna komunumo (ĝemŝidoj, firjuzkuĥoj, tajmanoj, tejmuroj) en nordokcidento de [[Afganio]]. (600 mil, 1992) kaj nordoriente de Irano (260 mil).
* Lingvoj: de irana grupo.
* '''Kredantoj:''' precipe muzulmanoj-sunaistoj, parto - en Irano - ŝiaistoj.

GILANANOJ

* '''Nomo:''' Gilaniens; giljanci
* Popolo en [[Irano]] (historia regiono [[Gilano]]): 3,3 mln (1992).
* '''Lingvo:''' de irana grupo.
* '''Kredantoj:''' precipe muzulmanoj-ŝiaistoj.

ĤAZAREANOJ

* '''Nomoj:''' [m] ĥazara; [f] Khazareens; [r] ĥazarejci
* Popolo en [[Afganio]] (1,7 mln, 1992) kaj [[Irano]] (220 mil).
* '''Lingvo:''' de irana grupo.
* '''Kredantoj:''' muzulmanoj-ŝiaistoj.

[[Kurdoj|KURDOJ]]

* '''Nomo:''' [m] kurd, kurmanĝ; [f] Kurdes; [r] kurdi
* Popolo en [[Turkio]] (pli ol 7,5 mln), [[Irano]] (ĉ. 5,6 mln), [[Irako]] (precipe en Kurda autonomia regiono, 3,7 mln), [[Sirio]] (pli ol 745 mil, 1992) kaj en aliaj landoj. Totala kvanto: 18 mln (1992).
* '''Lingvo:''' [[kurda lingvo|kurda]], [[gorana lingvo|gorana]].
* '''Kredantoj:''' precipe muzulmanoj-sunaistoj, estas ankaŭ adeptoj de sinkretismaj kultoj ([[jezidoj]] k.a.).

LUROJ

* '''Nomoj:''' [f] Lours; [r] luri
* Popolo en [[Irano]] (2,8 mln, precipe en historia regiono Malgranda [[Luristano]] kaj [[Farso]]). Loĝas ankaŭ en [[Irako]]. Totala kvanto: 2,86 mln (1992).
* '''Lingvo:''' de irana grupo.
* '''Kredantoj:''' muzulmanoj-ŝiaistoj.

MAZENDERANOJ

* '''Nomoj:''' [f] Mazanderaniens; [r] mazenderanci, mazandaranci
* Popolo en [[Irano]] ([[Mazenderano]]); 2,2 mln (1992).
* '''Lingvo:''' de irana grupo.
* '''Kredantoj:''' muzulmanoj-ŝiaistoj.

[[Osetoj|OSETOJ]]

* '''Nomoj:''' [m] iron, digoron; [f] Ossetes; [r] osetini
* Popolo en [[Rusia Federacio]] (402,6 mil, inter ili en [[Nord-Osetio]] 335 mil) kaj [[Kartvelio]] (164 mil, inter ili en [[Sud-Osetio]] 65 mil, 1992). Totala kvanto: 598 mil (1992).
* '''Lingvo:''' [[oseta lingvo|oseta]].
* '''Kredantoj:''' precipe ortodoksuloj, estas ankaŭ muzulmanoj-sunaistoj.

PERSOJ

* '''Nomoj:''' [m] farsi, irani; [f] Perses, Persans; [r] persi, farsi
* Popolo en [[Irano]] (21,3 mln). Totala kvanto: pli ol 21,9 mln (1987).
* Apartenas al hindo-mediteranea branĉo de eŭropoida raso.
* '''Lingvo:''' persa.
* Laŭ religio - muzulmanoj-ŝiaistoj; etnokonfesaj grupoj Gebroj kaj Parsoj estas adeptoj de Zoroastrismo.

TAĜIKOJ

* '''Nomoj:''' [f] Tadjiks; [r] taĝiki
* Popolo, ĉefloĝantoj de [[Taĝikio]] (3,172 mln), en [[Rusia Federacio]] 38,2 mil (1992).
* '''Lingvo:''' taĝika.
* '''Kredantoj:''' precipe muzulmanoj-sunaistoj.

** PAMIRANOJ, Pamiraj taĝikoj. - '''Nomoj:''' [f] Peuples du Pamir; [r] pamirci, pamirskie taĝiki. Komuna nomo de etnografiaj grupoj de taĝikoj en [[Taĝikio]] (jazgulemoj, ruŝanoj, bartanganoj, ŝugnanoj, vaĥanoj), [[Afganio]] (munĝanoj, zebagoj k.a.), [[Pakistano]] (jidgoj kaj munĝanoj) kaj [[Ĉinio]] (sarikoloj kaj vaĥanoj). Kvanto: 300 mil (1992). '''Lingvoj''': pamiraj. '''Kredantoj:''' muzulmanoj-sunaistoj.

[[Dosiero:Iranische sprachen.JPG|eta|maldekstra|700px|Parenceco de la iranaj lingvoj laŭ vortprovizaj rilatoj]]

== Vidu ankaŭ ==
* [[Hindirana pralingvo]]

== Aliaj projektoj ==
{{Projektoj|commonscat= Iranian languages|wiktionary= Kategorio:{{paĝonomo}}}}

[[Kategorio:Etnoj]]
[[Kategorio:Lingvofamilio]]
[[Kategorio:{{paĝonomo}}| ]]