Bildungsroman
| Enghraifft o'r canlynol | novel genre  |
|---|---|
| Math | ffilm glasoed, nofel |
| Prif bwnc | dod i oed |
Mewn beirniadaeth lenyddol, genre llenyddol sy'n canolbwyntio ar dwf seicolegol a moesol y prif gymeriad o blentyndod i fod yn oedolyn yw'r Bildungsroman (ynganiad Almaeneg: [ˈbɪldʊŋs.ʁoˌmaːn]. Deillio'r enw o'r geiriau Almaeneg Bildung ("addysg") a Roman ("nofel"). Bathwyd y gair yn 1819 gan yr ieithegydd Johann Karl Simon Morgenstern.
Rhennir y Bildungsroman yn aml yn dair rhan ac yn dilyn y cynllun "blynyddoedd ieuenctid – blynyddoedd crwydro – blynyddoedd meistr". Mae hyn i'w weld yn nofel Wilhelm Meisters Lehrjahre ("Prentisiaeth Wilhelm Meister", 1795–6) gan Johann Wolfgang von Goethe a ystyrir y nofel yn brototeip o'r Bildungsroman Almaenig.
Ceir nifer o amrywiadau ac is-genres o Bildungsroman, gan gynnwys
- yr Entwicklungsroman ("nofel ddatblygiad"), sy'n canolbwyntio ar dyfiant cyffredinol yn hytrach na hunanddiwylliad
- yr Erziehungsroman ("nofel addysg"), sy'n canolbwyntio ar hyfforddiant ac addysg ffurfio
- y Künstlerroman ("nofel artist"), sy'n ymwneud â datblygiad artist
Enghreifftiau
[golygu | golygu cod]- Fanny Hill (1748) gan John Cleland
- The History of Tom Jones, a Foundling (1749) gan Henry Fielding
- Candide (1759) gan Voltaire
- The Life and Opinions of Tristram Shandy, Gentleman gan Laurence Sterne
- Wilhelm Meisters Lehrjahre (1795–6) gan Johann Wolfgang von Goethe
- Sartor Resartus (1831) gan Thomas Carlyle
- I promessi sposi (1825–8) gan Alessandro Manzoni
- Le Rouge et le Noir (1830) gan Stendhal
- Jane Eyre (1847) gan Charlotte Brontë
- David Copperfield (1849–50) gan Charles Dickens
- Great Expectations (1860–1) gan Charles Dickens
- Little Women (1868–9) gan Louisa May Alcott
- L'Éducation sentimentale (1869) gan Gustave Flaubert
- Подросток ("Y Bachgen Anaeddfed") (1875) gan Fyodor Dostoievski
- Le Grand Meaulnes (1913) gan Alain-Fournier
- A Portrait of the Artist as a Young Man (1916) gan James Joyce
- Der Zauberberg (1924) gan Thomas Mann