Nasirəddin şah Qacar
Bu məqalədəki məlumatların yoxlanıla bilməsi üçün əlavə mənbələrə ehtiyac var. |
Nəsirəddin şah Qacar (tam adı: Nasirəddin şah Məhəmməd şah oğlu Qovanlı-Qacar; 16 iyul 1831[1], Təbriz – 1 may 1896[1][2][…], Tehran) — İran şahı. 17 iyul 1831-ci ildə Təbriz yaxınlığındakı Kuhnemirdə anadan olmuşdur. Atası Qacar Xanədanının üçüncü hökmdarı Məhəmməd Mirzə Şah, anası yenə Qacar xanədanına mənsub Məlik Cihan (Mehd-i Ülya) Xatundur. Beş yaşında vəliəhd təyin edilən Nəsirəddin şah 1847-ci ildə əmisinin yerinə Azərbaycan canişini oldu. Atasının vəfatından sonra Mirzə Tağı xanın dəstəyi ilə Təbrizdə hökmdar elan edildi. 1848-ci ilin oktyabr ayında Təbrizdən paytaxt Tehrana gedən Nəsirəddin şahın ilk icraatı Mirzə Tağı xanı Atabəyləri-i əzəm ünvanıyla sədarət mövqeyinə gətirmək oldu. Taki Xanın üsyan və qarışıqlıqlar içində çalxalanan ölkədə mərkəzi nüfuzu hakim qılmağı bacararaq Şahın gücünü artırdı, Digər tərəfdən Nasirəddin Şah Xivə və Buxara xanlığına reallaşdırdığı səfərlərdə qazandığı uğurlardan sonra Nəsrəddin şah özünü Nadir Şah, Napoleon və Böyük Pyotr kimi böyük hökmdarlarla eyni səviyyədə görməyə başladı. Ancaq Heratın ələ keçirilməsinə istiqamətli əsgəri hərəkatın, müstəmləkəsi Hindistan ilə İran və Rusiya arasında tampon bir ölkə yaratmaq istəyən İngiltərə tərəfindən maneə törədilməsi Nəsirəddin Şahı güc vəziyyətdə buraxdı. Şəhər İngilislərin əlindədir. Şah, İngiltərə ilə 4 mart 1857-ci ildə imzalanan Paris sülh müqaviləsinə əsasən Əfqanıstanı tanıdı və Herat üzərindəki haqqlarından imtina etdi.
| Nasirəddin şah Qacar | |
|---|---|
| fars. ناصرالدین شاه قاجار | |
 | |
| 5 sentyabr 1848 – 1 may 1896 | |
| Əvvəlki | Məhəmməd şah Qacar |
| Sonrakı | Müzəffərəddin şah Qacar |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 16 iyul 1831[1] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1 may 1896[1][2][…] (64 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Dəfn yeri | |
| Fəaliyyəti | monarx, fotoqraf |
| Atası | Məhəmməd şah Qacar |
| Anası | Məlikcahan xanım |
| Uşaqları | |
| Ailəsi | Qacarlar |
| Dini | şiəlik |
| Hərbi xidmət | |
| Mənsubiyyəti | marşal |
| Rütbəsi | Marşal |
|
|
|
 |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
İslahatları
Şahın modernləşdirmə islahatlarının çoxu Baş nazir Əmir Kabir dövründə baş vermişdir. İran illərində (bölgələrində), xüsusilə Xorasanda müxtəlif üsyançıları məğlub edərək, vergi sisteminə islahatlar gətirərək büdcəni dengeledi, din adamlarının səlahiyyətlərini məhdudlaşdırdı, bəzi hərbi fabriklər qurdu, İngilislər və Rus nüfuzunu azaltmaq üçün digər qüvvələrlə əlaqələr inkişaf etdirildi. Tehran Bazarını tikdi, yerli tacirləri dəstəkləyirdi və ilk qəzet Vağaye-Ettefagihi və ən başlıcası İranlı bir çox ziyalı ziyalı ziyalı olan Darul-Funun adlı ilk İran Təhsil Məktəbini sərbəst buraxdı. Amma Kəbirin islahatları bəzi nüfuzlu şəxslər tərəfindən narahat idi və Nəsirəddin Şah onu ələ keçirdi və onu öldürdü. Şah, islahata olan marağını yavaş yavaş itirdi. Bununla birlikdə, teleqraf və poçt xidmətləri və yollar inşa etdirdi. Ayrıca əyalət ordusunun ölçüsünü artırdı və Rus zabitləri tərəfindən öyrədilmiş və silahlandırılmış Pers Kazak Bölüğü adlı yeni bir Bölük meydana gətirdi.
Həyatı
Nasirəddin mirzə Məhəmməd şah oğlu 16 iyul 1831-ci ildə Təbriz şəhərində anadan olmuşdu. Mükəmməl saray təlim-tərbiyəsi, təhsili almışdı. Nasirəddin mirzə 1848-ci ildə taxt-taca əyləşmişdi. Nasirəddin şah səyahəti sevirdi. Bir çox ölkələri gəzmişdi. Yazıçılığı və şairliyi vardı. Nasirəddin şah may ayının biri 1896-cı ildə Tehranda "Şah Əbdüləzim" məscidində namaz qılarkən Mirzə Rza Kirmani tərəfindən öldürüldü. Şəhid şah kimi anılırdı.
Övladları
Oğulları:
- Şahzadə Sultan Məhmüd mirzə (1847–1849)
- Şahzadə Sultan Moinəddin mirzə(1849–1856)
- Şahzadə Sultan Məsud mirzə Qovanlı-Qacar (1847–1918)
- Şahzadə Məhəmmədqasım mirzə (1850–1858)
- Şahzadə Sultan Hüseyn mirzə (1852–1868)
- Şahzadə Müzəffərəddin şah (1853–1907)
- Şahzadə Kamran mirzə Qovanlı-Qacar (1856–1927)
- Şahzadə Nüsrətəddin mirzə Qovanlı-Qacar (1882–1954)
- Şahzadə Məhəmmədrza mirzə Qovanlı-Qacar (1883–1951)
- Şahzadə Hüseynəli mirzə Qovanlı-Qacar (1890–1952)
- Şahzadə Əhməd mirzə Qovanlı-Qacar (1891–1939)
Qızları:
- Şahzadə Fəxrülmülk xanım (1848- ?)
- Şahzadə İftixarəddövlə (1849-?)
- Şahzadə İsmətəddövlə xanım (1855–1906)
- Şahzadə Ziaüssəltənə xanım (1856–1898)
- Şahzadə Fəxrəddövlə xanım (1859–1891)
- Şahzadə Furüğəddövlə xanım (1862–1916)
- Şahzadə İftixarəssəltənə xanım (1880–1941)
- Şahzadə Fərəhəssəltənə xanım (1882–1899)
- Şahzadə Tacəssəltənə xanım (1883–1935)
- Şahzadə İzzəssəltənə xanım (1888–1982)
Qalereya
-
Nasirəddin şah -
Nasirəddin şah
Mənbə
- Ənvər Çingizoğlu. Qacarlar və Qacar kəndi. Bakı: "Şuşa", 2008, 334 səh.
- {{cite news |title=Nəsrəddin şahın özünün, oğlunun və nəvəsinin əksi olan orijinal şüşə neqativlər Şəkidən tapıldı! |author=Aydın Məmmədov |url=https://sites.google.com/site/ipekchi/99/225 |publisher=İpəkçi qəzeti |date=2010-04-29 |accessdate=2015-01-20 |language= (az.) |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150120090151/https://sites.google.com/site/ipekchi/99/225 |archivedate=2015-01-20 |url-status=live }
İstinadlar
- ↑ 1 2 3 4 Nasir al-Din Shah // Luminous-Lint (ing.). 2005.
- ↑ 1 2 Naser al-Din Shah // Encyclopædia Britannica (ing.).