Castrillón

Castrillón
bandera de Castrillón
Alministración
País	España
Autonomía	Principáu d'Asturies
Provincia	Provincia d'Asturies
Partíu xudicial	Avilés
Tipu d'entidá	conceyu
Capital	Piedrasblancas
Alcaldesa de Castrillón	Ángela Vallina
Nome oficial	Castrillón (es)
División	ver Santiagu'l Monte y Samartín de L'Aspra
Xeografía
Coordenaes	43°32′45″N 5°59′33″W
Superficie	55.34 km²
Llenda con	Avilés, Corvera, Candamu, Illas y Sotu'l Barcu
Altitú media	434 m
Demografía
Población	22 103 hab. (2023)
Densidá	399,4 hab/km²
Xentiliciu
Viviendes	9611 (2011)
Más información
Estaya horaria	UTC+01:00
ayto-castrillon.es

Castrillón ye un conceyu d'Asturies. Llenda al norte col mar Cantábricu, al este cola ría d'Avilés, Corvera y Avilés, al sur con Illas y Candamu y al oeste con Sotu'l Barcu.

Historia

Prehistoria y romanización

Esisten evidencies de presencia humana nel conceyu dende dómines Prehistóriques, qu'amuesen dellos útiles alcontral en Pinos Altos y Las Arribas. Asina mezmu, esiste una cueva del Paleolíticu Superior en Piarnu y constatose la esistencia de dos castros asitiaos na rodiada La Plata y nel ''Peñón de Raíces

La dómina castreña ta bien mozcarada nesti conceyu, asina hai dos asitiamientos, el de L'Armada y el de Peña Castiellu. Nesti alcuentrense restos de monedes, brazaletes, etc. Pola so envergadura acabaría dando nome al conceyu. Tamién hay otros restos la dómina castrense, nomaremos los de L'Escayu y el de La Peloña de la cueva de Güesu.

Del periodu de la dominación romana o romanización, nun hai abondos datos, cuntando col castru Raíces, cuyes escavaciones nun foron enforma fiables.

Edá Media y Moderna

El municipiu garraría especial relevancia na Alta Edá Media cuando nel Peñón de Raíces llevantóse'l Castiellu Gauzón a fines del sieglu IX pa protexer la entrada de la Ría d'Avilés. Nesti llugar llevantóse'l taller d'orfebrería más importante qu'hebo n'Asturies, siendo fecha la Cruz de la Victoria, ellaborada nel añu 908, emblema de la monarquía asturiana, y aínda güei símbolo pa los habitantes d'esta nación. La Cruz de la Victoria tien una inscripción que percuerre los brazos pel reversu que diz: "EL OPERATUM EST IN CASTELLO GAUZON".

Nesta dómina nun tenemos datos que mos falen en sí d'esti conceyu, ya que pertenecía a tierres de Gozón que estendióse ente les demarcaciones Pravia nas y xixonesas. Demientres esta dómina la comarca yera rica en recursos d'agricultura y ganadería. La ilesia d'Uviéu tenía interés sobre estes tierres sobre tou el monesteriu de San Vicente. Daqué que tamién hay que destacar ye la influencia la nobleza, asina el conde Gonzalo Peláez que taba nel castiellu de Gozón tenía gran poder sobre estes tierres. Les sos rebeldíes ficieron que les tripes riales tomaren el castiellu como mou de solucionar el problema. Esti castiellu y otros más quedaron baxo'l poder rial y más tarde Alfonsu XI, entregarialos en señal d'arras a la so muyer doña Berenguela.

Al pie del Peñón de Raíces tan cuasi escondíos nel caseríu, vestixos del antiguu crematoriu franciscanu de Santa María, mas tarde Monesteriu la Mercé. Puen vese espetaos escontra les muries, una arcada románica con columnines, dos puertes coronaes n'arcu, dalgunos llienzos de muria, dellos escudos, asina como la espadaña del templu. Estos monasterios, daban fe del pasu peles sos proximidaes del Caminu de Santigu del Norte, como conozse, ya que altraviesen el conceyu per dos rutes diferentes, una pel interior y otra pel norte.

Camientes los sos primeros sieglos medievales, según la so base documental nel sieglu X, Castrillón formaba parte del Alfoz de Gauzón, D'ehí ye d'onde provién el primer [[escudu heráldicu[[que tuvo'l conceyu. Ensín embargu, en 1309 Fernandu IV da a Avilés por Alfóz estos territorios escomencipiándose una prieta rellación de sieglos. Sólo la llegada de les idees lliberales na Edá Moderna dexará a los castrillonenses llograr la so independencia alministrativa.

Sueglu XIX n'adelantre

Nel sieglu XIX ye cuando esti conceyu sufre grandes tresformaciones, asina en 1816 Castrillón y Illas, intenten separtase de la xurisdición de la villa d'Avilés, cosa qu'algamaron depués d'unos años y gracies a les idees lliberales de la dómina, algamando la so independencia alministrativa. Esti sieglu traería consigo una revolución nel municipiu col asentamientu de la Rial Compañía Asturiana de Mines nel pobláu d'Arnáu. Tres el pieslle de la mina en 1915, l'actividá treslladase a San Xuan, onde l'Asturiana de Zinz, anguaño socesora de la Rial Compañía, tien güei en día una de les mayores fábriques de zinc del mundiu.

Nel sieglu XX, hai una gran tresformación industrial y económica, pero destaca'l camudu social producíu. Crease'l pobláu d'Arnáu, cola construción de viviendes xerarquizaes según el cargu qu'ocupará ca persona, y con hespitales, economatos y escueles. Tamién conviértese nel destinu braniegu de la burguesía avilesina y asturiana. A mediaos del sieglu XX crease Ensidesa, qu'atraerá gran cantidá de manu d'obra a Castrillón. N'Arnáu la Rial Compañía Asturiana de Mines crea una filiar que seldrá Asturiana de Zinc, tou estu traxo una dómina de gran crecimientu hasta los años 70, nel qu'entama a marcase la crisis, índa asina Castrillón seguirá calteniendo'l so crecimientu debíu al turismu y a les segundes viviendes de branéu debíu a la so calidá medioambiental.

Xeografía

Conceyu costeru asitiáu la rasa central d'Asturies. N'elli la sablera de Salinas ye un importante destinu turísticu, y ta considerada como la sablera d'Avilés. Amás de la sablera de Salinas Castrillón abeyuga otres playes, en total catorce a lo llargo de tol conceyu:

• Sablera de L'Espartal.
• Sablera de San Xuan.
• Sablera d'Arnáu.
• Sablón de Bayas.
• Sablera de Muenielles
• Sablera de Requexinos.
• Sablera de la Barca.
• Sablera de Malabaxada.
• Sablera del Regueru.
• Sablera de Bahínas.
• Sablera d'El Pedreru.
• Sablera d'El Dolar.
• Sablera d'El Cuernu.
• Sablera de Santa María del mar/El Puertu.

Tamién hay dellos acantilaos, anque ensin un altor considerable. L'interior ta formáu por vegues y colines, anque hacia'l sur llevántase la sierra de Pulide, con 438 metros d'altor. El conceyu enxeneral ta conformáu por zones fértiles bañaes por dellos ríos y regueros, ente los más importantes tan los ríos de Fontaniella, La Fureria y Raíces. Tamién, nel aspecto orográficu, ye una de les zones más llanes d'Asturies, ensin rebasar munchu los 100 metros, excepto, l'Altu'l Sable, con 114 metros d'altor, o'l Prau del Marques, na zona más suroeste, con 434 metros.

Les sos principales víes de comunicación son: la N-532, la A-8, y la conocida como "Y". Se tuvo falando de contruyir pela zona de Raíces la variante ferroviaria pal Puertu cola eliminación de la barrera ferroviaria d'Avilés, pero gracies a la oposición de l'Alcaldesa Ángela Vallina, finalmente esta opción desfízose pol so impautu mediuambiental ya históricu (la variante pasaría dellau del campu arqueolóxicu Castiellu Gauzón).

La distancia de la capital del Principáu, Uviéu, ye de 35 km.

Comunicaciones

Puede accedese pela carretera N-632, pol ferrocarril Xixón-Cuideiru de FEVE, amás l'aeropuertu d'Asturies ta asitiao nesti conceyu.

Parroquies

Nᵘ	Nome	Superficie (km²)	% superficie Castrillón	Población	% población Castrillón	Densidá (hab./km²)
1	Bayas	6,25	11,2911,29%	103	0,470,47%	16,48
2	Naveces		n/d	549	2,482,48%
3	Piarnu		n/d	752	3,43,4%
4	El Puertu	2,38	4,34,3%	501, 505	2268,952268,95%
5	Salinas		n/d	4359	19,7219,72%
6	Samartín de L'Aspra	4,36	7,887,88%	11 455, 11 405	5 182 6065 182 606%
7	Samiguel de Quiloñu		n/d	881	3,993,99%
8	Santiagu'l Monte		n/d	313	1,421,42%

Llocalidaes

En Castrillón hai 7 llocalidaes que nun pertenecen a nenguna parroquia.

Nᵘ	Nome	Población	% población Castrillón
1	La Cruz d'Illes		n/d
2	La Llaguna		n/d
3	Miranda		n/d
4	La Fundición		n/d
5	San Cristoba		n/d
6	San Xuan	106	0,480,48%
7	El Cotu Carcéu		n/d

Política

L'actual Alcaldesa ye Ángela Rosa Vallina de la Noval, gobernando'n solitariu dende l'escomencipiu de 2011, debíu a una rotura del pactu de Gobiernu col PSOE, al negase esti segundu a aprobar una reforma del Plan Xeneral d'Ordenación Urbana, nel que se facía reserva natural toles dunes de L'Espartal, inclusive la polémica finca L'Espartal. Ensin embargu, el partíu que más gobernó nel conceyu dende 1979 foi'l PSOE, anque nos caberos años hubo dos llexislatures de coalición ente IX y PSOE, con alcaldesa d'IX, y una del PP.

Eleiciones municipales
Partíu	1979	1983	1987	1991	1995	1999	2003	2007	2011	2015
AP/PP	1	6	6	6	10	9	9	9	6	6
PCA/IU/IU-BA	3	2	4	5	5	6	6	7	8	8
C'S										1
"'CSP										2
PSOE	6	9	7	8	6	6	6	5	3	3
"'FAC									4	1
UCD/CDS	4	-	4	2
Independientes	3
Total	17	17	21	21	21	21	21	21	21	21

Fuentes: Ministeriu del Interior Archiváu 2009-08-27 en Wayback Machine y Federación Asturiana de Conceyos

Economía

Emplegaos nos diversos sectores económicos (añu 2009)

	Númberu de trabayadores	Tantu por cientu
TOTAL	5.813	100
Agricultura, ganadería y pesca	73	1,26
Industria	1.548	26,63
Construcción	609	10,48
Servicios	3.583	61,64
* Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2009, SADEI

Usos del suelu del conceyu (añu 2009)

Usu	Superficie (km²)
Tierres de llabrantíu	0,83
Praderíes	20,43
Terrenu forestal	20,74
Otros usos (industrial, residencial, tierra ermo...)	13,34
* Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2009, SADEI

Carauterístiques del sector primariu (añu 2009)

Ganaderíes de bovín	163
Cabeces de ganáu bovín	1.150
Cabeces de ganáu ovín	295
Cabeces de ganáu cabrín	77
Ganaderos con cuota llechera	13
Quilos de cuota llechera	1.882.360
Metros cúbicos de madera valtao	23.105
* Datos tomaos del Anuariu Estadísticu d'Asturies 2009, SADEI

Enllaces esternos

• Páxina del Ayuntamientu (castellán)

• Datos: Q653861
• Multimedia: Castrillón