اگر سربازی نروید ...

طبق قوانین ایران ، دختران از رفتن به سربازی معاف هستند.(ماده 1 قانون خدمت وظیفه عمومی)

ولی پسران وظیفه دارند در صورت نداشتن عذر قانونی ، مدت مشخصی را پس از طی کردن آموزش های نظامی ِ مورد نیاز ، در نیروهای مسلح به خدمت بپردازند.(ماده 2 قانون خدمت وظیفه عمومی)

و اگر از این خدمت خودداری کنند و به موقع برای انجام آن مراجعه نکنند، دچار مجازات و محدودیت های اجتماعی خواهند شد.(ماده 10 قانون وظیفه عمومی)

زمان مراجعه برای اعزام به خدمت

کسی که عذر موجهی برای نرفتن یا دیر رفتن به خدمت دارد، مکلف است بعد از برطرف شدن آن عذر به خدمت برود.

و کسانی که عذر موجهی ندارند نیز موظف هستند بلافاصله بعد از اعلام اداره وظیفه عمومی نیروی انتظامی (که معمولا در روزنامه ها و صدا و سیما اعلام می شود) خود را برای خدمت به حوزه های نظام وظیفه معروفی کنند.(ماده 5 و 19 قانون وظیفه عمومی)

بر اساس قوانین ایران ، اداره نظام وظیفه در سال از جوانانی برای انجام خدمت سربازی دعوت به عمل می آورد که در فروردین آن سال ، وارد سن 19 سالگی شده اند.  (ماده2 قانون خدمت وظیفه عمومی)

بدیهی است اگر شخصی قبل از تاریخ مقرر در قانون ، برای انجام خدمت خود را معرفی کند، زمان مراجعه او ، به تاریخی که قانونا باید مراجعه می کرده است موکول خواهد شد.

مدت خدمت سربازی

بر اساس نیازهای نیروهای مسلح و وضعیت کشور (برقرار بودن جنگ یا صلح) مدت خدمت سربازی متفاوت است.

این مدت گاهی 1 سال ، گاهی 18 ماه و زمانی هم 2 سال بوده است. ولی اکنون مدت خدمت سربازی  در مناطق عملیاتی 17 ماه، محروم و بد آب و هوا 18 ماه و سایر مناطق کشور  20 ماه است.

همچنین قوانین و مقرراتی وجود دارد که به موجب آن مدت خدمت بعضی از افراد به دلایلی که در قانون ذکر شده است، کم تر یا بیشتر خواهد شد.

کسانی که در موقع تعیین شده ، خود را برای خدمت سربازی معرفی نکنند ، به مدت 90 روز به خدمت آن ها اضافه می شود.

سیر مراحل سربازی

شخصی که به سن مشمولیت رسیده و از او خواسته شده که خود را برای خدمت معرفی کند، باید ابتدا به حوزه نظام وظیفه شهر خود مراجعه و دفترچه آماده به خدمت (که در این دفترچه تاریخ مراجعه برای اعزام به خدمت درج شده است) را دریافت کند. سپس در تاریخ اعزام ، به همان محلی که دفترچه خود را گرفته است مراجعه نماید.

حوزه نظام وظیفه بر اساس دستورالعمل های خود نسبت به تقسیم و تعیین سازمان محل خدمت فرد مشمول (ارتش، سپاه، نیروی انتظامی و یا سازمان های دیگر) اقدام می کند و فرد مزبور نیز باید در تاریخی که به وی ابلاغ می شود ، خود را به سازمان تعیین شده معرفی کند.

سازمانی که به عنوان محل خدمت فرد مشمول تعیین شده است، بعد از مراجعه سرباز، ابتدا مدت کوتاهی(حدود 2  ماه) آن فرد را به آموزشگاه خود می فرستد تا تحت آموزش نظامی قرار بگیرد.

این دوران نسبتا سخت خواهد بود، اما بعد از طی دوره آموزشی ، به تناسب صلاحیت و توانایی هایی که اشخاص دارند، آنها را در شهرها و محل های مورد نیاز به کار خواهند گرفت و تا زمانی که مدت خدمت به پایان برسد، فرد مشمول ، با همین ترتیب خدمت خواهد کرد.( تبصره 1 و 3 خدمت وظیفه عمومی)

بدیهی است که در دوران سربازی مقررات سخت و انضباط شدید حاکم است و هر گونه بی نظمی ، تاخیر و یا غیبت باعث تنبیه و مجازات خاطی خواهد شد.

عذرهای موجه برای نرفتن به سربازی

قبلا گفته شد كسانی كه عذر قانونی ندارند،‌باید به سربازی بروند.

ولی اشخاصی كه دارای عذر قانونی هستند، نرفتن شان به سربازی ، اشكالی را متوجه آنان نخواهد كرد. این افراد می توانند از معافیت های قانونی استفاده نمایند.

البته این بدان معنا نیست كه این گونه افراد اصلا نباید به حوزه نظام وظیفه مراجعه كنند، بلكه شرط برخورداری از معافیت ها نیز مراجعه به موقع و ارائه مدارك قانونی به مسئولین اداره نظام وظیفه عمومی است.

یعنی این گونه افراد نیز همزمان با فراخوانی عمومی مشمولان ، باید با در دست داشتن مداركی كه ادعایشان را ثابت كند ، به حوزه نظام وظیفه نیروی انتظامی مراجعه كنند و مدارك خود را تحویل دهند، در غیر این صورت نه تنها از معافیت برخوردار نخواهند شد ، بلكه به عنوان "سرباز فراری" تحت تعقیب و مجازات قرار خواهند گرفت) .ماده 19 قانون خدمت وظیفه عمومی)

عذرهای موجه برای معافیت از خدمت سربازی به دو دسته تقسیم می شوند:

1- عذرهایی كه معافیت دائم ایجاد می كنند.

مانند كسی كه به دلیل داشتن بیماری حاد و شدید، قادر به خدمت نیست و "معافیت پزشكی" دارد.

(مواد 29 تا 44 قانون خدمت وظیفه عمومی(یا عذر مشمولی كه دارای پدر و مادر پیر و از كار افتاده است و كس دیگری به جز او برای تامین زندگی والدینش وجود ندارد . و دارای "معافیت كفالت" است.  )مواد 45 و 46 قانون خدمت وظیفه عمومی)

افرادی كه معافیت دائم دارند لازم نیست خدمت سربازی را انجام بدهند، لذا به جای كارت پایان خدمت، به آنها كارت معافیت داده می شود.

2- عذرهایی كه معافیت موقت ایجاد می كند.

مانند كسی كه بعد از دوره متوسطه در دانشگاه قبول می شود و به تحصیل می پردازد. (دارای "معافیت تحصیلی" می گردد(چنین اشخاصی تا زمانی كه دوره مجاز تحصیل را طی می كنند، الزامی برای رفتن به خدمت سربازی ندارند، ولی همین كه فارغ التحصیل شدند، باید خدمت خود را آغاز كنند.

(مواد 31 تا 38 قانون خدمت وظیفه عمومی)

ذكر این نكته ضروری است كه در مورد معافیت تحصیلی، معمولا مدارك لازم، مبنی بر معافیت موقت (دانش آموز یا دانشجو بودن مشمول) مستقیما توسط دانشگاه یا مركز آموزشی محل تحصیل وی به مراكز نظام وظیفه ارسال می گردد و ضرورتی به حضور فرد مشمول به حوزه نظام وظیفه نیست.(ماده 33 قانون خدمت وظیفه عمومی(این گونه افراد بعد از فراغت از تحصیل باید به ادارات نظام وظیفه مراجعه و دفترچه آماده به خدمت دریافت نمایند.(ماده 34 قانون خدمت وظیفه عمومی)

نكته ضروری دیگر این است كه برخی افراد، بلافاصله بعد از طی دوره متوسطه، در دانشگاه قبول نمی شوند و یك سال بین تحصیل متوسطه و امتحان كنكور ِ سال بعدشان فاصله ایجاد می شود، چنین افرادی كه در "سال بعد از فراغت از تحصیلات متوسطه" مشمول شناخته می شوند، اگر تاریخ اعزام به خدمت آنان، قبل از اعلام نتایج كنكور باشد، باید در موعد تعیین شده برای اعزام ، خود را به محل خدمتشان معرفی كنند، زیرا در صورتی كه این افراد در كنكور قبول شوند و به دانشگاه راه یابند، مكاتبه لازم از سوی دانشگاه محل تحصیل با اداره نظام وظیفه به عمل خواهد آمد تا آنها را از خدمت ترخیص كنند و امكان تحصیل را برایشان فراهم آورند.

ولی اگر افرادی كه در كنكور شركت كرده اند، علیرغم رسیدن به سن مشمولیت، خود را برای گرفتن دفترچه آماده به خدمت معرفی ننمایند، "غائب فراری" شناخته می شوند و در این صورت، حتی اگر در دانشگاه قبول شوند، امكان اشتغال به تحصیل را نخواهند داشت.(ماده 35 قانون وظیفه خدمت وظیفه عمومی)

مجازات و عواقب نرفتن به سربازی

اشخاصی كه برای انجام خدمت سربازی به سن قانونی می رسند و عذر موجهی برای نرفتن به خدمت ندارند، اگر به موقع خود را معرفی نكنند ، علاوه بر مجازاتی كه برای آنها در نظر گرفته می شود (مثلا مدتی به زمان خدمت آن ها اضافه می گردد) دچار محرومیت های متعدد اجتماعی نیز خواهند شد كه مهم ترین محرومیت های این افراد عبارتند از :

1. عدم امكان دریافت گذرنامه و محرومیت از سفر به خارج از كشور

2. محرومیت از استخدام در ادارات و سازمان های دولتی و مشاغل عمومی

3. محرومیت از امضای هر گونه سند رسمی (خرید، فروش و ... در محضر)

4. محرومیت از گرفتن گواهینامه رانندگی(ماده 10 قانون خدمت وظیفه عمومی)

لازم به ذكر است كسانی كه به خدمت نرفته اند ولی دارای معافیت (اعم از دائم یا موقت) می باشند، برای انجام كارهای فوق الذكر بایستی كارت معافیت یا گواهی های لازم مبنی بر معاف بودن خود را ارائه كنند.

ندا پاکنهاد

گروه جامعه و سیاست تبیان

تنظیم:س.آقازاده