Turkse bad
’n Hamam (van Arabies: حمّام, ḥammām) is ’n Midde-Oosterse weergawe van ’n stoombad. In Wes-Europa was die Turkse bad as ’n manier om te was en ontspan veral in die Victoriaanse tydperk gewild. Om ’n Turkse bad te gebruik is soortgelyk aan ’n sauna, maar dit is nader verwant aan antieke Griekse en Romeinse badgeriewe.
In ’n Turkse bad ontspan ’n mens eers in ’n kamer wat deur droë, warm lug verhit word om die mens te laat sweet. Daarna bly die persoon in nog ’n warm kamer voordat hy homself met koue water afspoel. Nadat hy gewas en ’n massering gekry het, ontspan hy in die "afkoelkamer".
Die woord ḥammām is afgelei van die Arabiese stam ḥmm wat hitte beteken en waarvan baie ander woorde afgelei is wat met warm verband hou, soos warmbron, koors, ens.
Argitektuur
[wysig | wysig bron]
Die hamam kombineer die funksies en struktuur van sy voorgangers in Anatolië, die Romeinse Ryk en die Bisantynse Ryk met die Sentraal-Asiatiese Turkse tradisie van stoombaddens, rituele reiniging en respek vir water. Die Ottomaanse hamans het egter ontwikkel van annekse aan moskees tot sosiale instellings en eindelik, danksy arigtekte soos Mimar Sinan, tot groot komplekse. Die beste voorbeeld hiervan is die Çemberlitaş Hamamı in Istanboel, wat in 1584 gebou is.
’n Tipiese hamam bestaan uit drie kamers wat vebind is: die sıcaklık, die eerste warm kamer, die tepidarium, die tweede warm kamer, en die soğukluk, die afkoelkamer.
Die sıcaklık het gewoonlik ’n groot koepel met klein vensters wat net min lig deurlaat. Dit het ook ’n groot marmerblad in die middel waarop kliënte kan lê en fonteine in die hoeke. Die tepidarium word gebruik om met seep en water te was en die soğukluk is om te ontspan, aan te trek en iets verfrissends te drink.
Hamams het gewoonlik aparte geriewe vir mans en vroue of hulle word op verskillende tye toegelaat. Omdat die hamams in die Ottomaanse tydperk sosiale vergaderplekke was, was hulle in feitlik elke stad te kry. Daar was dikwels tradisionele vermaak soos dans en kos, asook spesiale seremonies soos voor troues, vir die viering van vakansiedae, geboortes, ens.
Daar is gewoonlik spesiale bykomstighede in ’n hamam, soos ’n peştemal (’n spesiale sy- of katoenlap om die lyf mee te bedek), nalın (houtskoene sodat ’n mens nie op die nat vloere gly nie), kese (rowwe vingerlose handskoene vir masserings), en soms juweliersdosies, vergulde seepkissies, spieëls, parfuumbottels, ens.
Verwysings
[wysig | wysig bron]- Hierdie artikel is merendeels vertaal vanaf die Engelse Wikipedia-artikel en:Turkish bath
- Cosgrove, J. J. (2001), Design of the Turkish Bath, Books for Business, ISBN 978-0-89499-078-6, https://books.google.com/books?id=D4cHAAAACAAJ
- Yilmazkaya, Orhan; Deniz, Ogurlu (2005), Turkish Baths: A Light Onto a Tradition and Culture (2 ed.), Çitlembik, ISBN 9789756663806, https://books.google.com/books?id=psdNPwAACAAJ
Eksterne skakels
[wysig | wysig bron] |
Wikimedia Commons bevat media in verband met Hamams. |
- Hamams in die Islamitiese tradisie Geargiveer 14 Augustus 2004 op Wayback Machine
- How To Bathe in a Turkish Bath: A Guide for Foreigners Geargiveer 29 Maart 2010 op Wayback Machine
